ΑΠΟΦΑΣΗ
Zinatullin κατά Ρωσίας της 28.01.2020 (αρ. προσφ.10551/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα στη ζωή και δικαστική προστασία. Ανεπαρκής ποινική έρευνα και ανεπαρκής η επιδικασθείσα αποζημίωση.
Ο προσφεύγων μόλις 14 ετών, τραυματίστηκε σοβαρότατα όταν έπεσε μέσα από ένα κενό στο πάτωμα ενός ημιτελούς κτιρίου κοντά στο σχολείο του. Το κτίριο άνηκε στον δήμο της πόλης διαμονής του, και παρόλο που οι εργασίες κατασκευής είχαν ανασταλεί εδώ και καιρό , το κτίριο παρέμενε αφύλαχτο. Η ποινική έρευνα αρχειοθετήθηκε με διάταξη εισαγγελέα και το αστικό δικαστήριο επιδίκασε στον προσφεύγοντα το ανεπαρκές ποσό των 600 ευρώ.
Το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι σε περιπτώσεις που αφορούν σοβαρούς τραυματισμούς ή και θάνατο οι αρχές πρέπει να καταβάλουν κάθε εύλογη προσπάθεια ώστε να εξασφαλίζουν τα αποδεικτικά στοιχεία και να εξαλείφουν ή να ελαχιστοποιούν κάθε κίνδυνο παραλείψεων που ενδέχεται αργότερα να υπονομεύσουν τις δυνατότητες απόδοσης ευθύνης και αναγνώρισης των υπευθύνων.
Το ΕΔΔΑ στην προκείμενη περίπτωση διαπίστωσε ότι η εισαγγελική αρχή που διεξήγαγε την έρευνα δεν κατέβαλε την δέουσα επιμέλεια για την απόδοση ευθυνών και δεν άσκησε ποινική δίωξη χωρίς επαρκή αιτιολογία. Όσον αφορά το αστικό ένδικο μέσο, μολονότι αναγνώρισε την ευθύνη της υπεύθυνης υπηρεσίας, δεν παρείχε στον προσφεύγοντα την κατάλληλη αποκατάσταση καθόσον του επιδίκασε ένα εξαιρετικά μικρό ποσό.
Κατά συνέπεια το Δικαστήριο έκρινε ότι το υπάρχον δικαστικό σύστημα δεν εξασφάλισε στον προσφεύγοντα δικαστική προστασία απέναντι στο θεμελιώδες δικαίωμα του για προστασία της ζωής. Αποφάσισε ομόφωνα παραβίαση του άρθρου 2 της Σύμβασης.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 2
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Ramazan Zinatullin, είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1993 και ζει στο Tolyatti (Περιοχή Σαμάρα, Ρωσία).
Η υπόθεση αφορούσε ένα ατύχημα σε εργοτάξιο κοντά στο σχολείο του προσφεύγοντος, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα ο προσφεύγων σε ηλικία 14 ετών να μείνει ανάπηρος.
Ο προσφεύγων τραυματίστηκε σοβαρά το 2008, όταν έπεσε μέσα από μια τρύπα στο πάτωμα ενός ημιτελούς κτιρίου κοντά στο σχολείο του. Το κτίριο, το οποίο ανήκε στο γραφείο του δημάρχου του Tolyatti, ήταν ελεύθερα προσβάσιμο από το σχολείο. Οι κατασκευαστικές εργασίες σχετικά με αυτό είχαν ανασταλεί για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω έλλειψης χρηματοδότησης.
Οι ποινικές διαδικασίες εναντίον υπαλλήλων από το γραφείο του δημάρχου δεν κινήθηκαν ποτέ καθώς οι ερευνητικές αρχές διαπίστωσαν ότι το ατύχημα είχε λάβει χώρα λόγω έλλειψης προσοχής του ίδιου του προσφεύγοντος.
Σε αστικές διαδικασίες που ασκήθηκαν από τον προσφεύγοντα, τα δικαστήρια διαπίστωσαν ότι το γραφείο του δημάρχου, που ήταν ιδιοκτήτης του ημιτελούς κτιρίου, είχε πρωταρχική ευθύνη για το ατύχημα επειδή δεν κατάφερε να αποκλείσει την πρόσβαση στο ημιτελές κτίριο και χορήγησε στον προσφεύγοντα αποζημίωση 600 ευρώ.
Βασιζόμενος ειδικότερα στο άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή), ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε για το γεγονός ότι οι αρχές αρνήθηκαν να κινήσουν ποινική δίωξη εναντίον των υπαλλήλων του γραφείου του δημάρχου, το οποίο ήταν υπεύθυνο για τη λήψη μέτρων ασφαλείας στο εργοτάξιο. Επίσης, παραπονέθηκε ότι η αποζημίωση που του αποδόθηκε στο πλαίσιο της αστικής δίκης ήταν ανεπαρκής.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο υπενθυμίζει επίσης ότι σε περιπτώσεις «που περιλαμβάνουν απειλητικούς για τη ζωή τραυματισμούς, όπως σε περίπτωση θανάτου», όταν οι αρχές έχουν επίγνωση του περιστατικού, πρέπει να καταβάλουν κάθε εύλογη προσπάθεια λαμβάνοντας υπόψη την πραγματικότητα των ερευνών, μεριμνώντας ώστε οι επιτόπιες και άλλες σχετικές αποδείξεις να συλλέγονται έγκαιρα και με επαρκή πληρότητα ώστε να εξασφαλίζουν τα αποδεικτικά στοιχεία και να εξαλείφουν ή να ελαχιστοποιούν κάθε κίνδυνο παραλείψεων που ενδέχεται αργότερα να υπονομεύσουν τις δυνατότητες απόδοσης ευθύνης και αναγνώρισης των υπευθύνων. Αυτή η ευθύνη βαρύνει τις αρχές και δεν μπορεί να αφεθεί στην πρωτοβουλία του θύματος ή του συγγενή του.
- Η εφαρμογή των γενικών αρχών στην προκειμένη περίπτωση
Το Δικαστήριο παρατηρεί ότι ο προσφεύγων, ηλικίας 14 ετών, υπέστη σοβαρό κρανιοεγκεφαλικό τραυματισμό που οδήγησε σε αναπηρία ως αποτέλεσμα της πτώσης από τον τρίτο στον δεύτερο όροφο ενός ημιτελούς κτιρίου σε ένα σωρό σπασμένων τούβλων.
Η ανακριτική αρχή διενήργησε προανακριτική έρευνα και διαπίστωσε ότι i) το ημιτελές κτίριο στο οποίο συνέβη το ατύχημα ανήκε στην αρμοδιότητα του Δήμου του Tolyatti, ii) η κατασκευή του είχε ανασταλεί και iii) δεν είχε περιφραχθεί από κάθε πλευρά και ήταν ελεύθερα προσβάσιμο από την πλευρά του τοπικού σχολείου.
Στις 20 Οκτωβρίου 2008, η ανακριτική αρχή αποφάσισε να μην κινήσει ποινική δίωξη, δηλώνοντας ότι δεν υπήρξε αδίκημα από υπαλλήλους του Δήμου και άλλους οργανισμούς και ότι το ατύχημα συνέβη εξαιτίας της αμέλειας του προσφεύγοντος. Μετά από έφεση της μητέρας του προσφεύγοντος, υποστηριζόμενη από τον εισαγγελέα, η απόφαση αυτή ακυρώθηκε από το περιφερειακό δικαστήριο της Tolyatti για την αδυναμία της ελεγκτικής αρχής να προσδιορίσει την οργάνωση και τους υπαλλήλους που ήταν υπεύθυνοι για την ασφάλεια του ημιτελούς κτιρίου και για έλλειψη αιτιολογίας της απόφασης όσον αφορά την διαπίστωση ότι δεν είχε διαπραχθεί κανένα αδίκημα από αυτούς. Ωστόσο, στις 6 Ιουλίου 2009 η ανακριτική αρχή εξέδωσε παρόμοια αρνητική διάταξη να κινήσει ποινική δίωξη χωρίς να διορθώσει τα ελαττώματα που περιέχονται στην προηγούμενη άρνησή της (όπως αποδείχθηκε από το Επαρχιακό Δικαστήριο). Διαπίστωσε – χωρίς να παράσχει περαιτέρω εξηγήσεις – ότι δεν υπήρχε αιτιώδη συνάφεια (η οποία αποτελεί υποχρεωτικό στοιχείο του αδικήματος της ς αμέλειας που τιμωρείται βάσει του άρθρου 293 του Ποινικού Κώδικα) μεταξύ (i) των πράξεων ή παραλείψεων των απροσδιόριστων υπαλλήλων του Δήμου και άλλων οργανισμών και (ii) της βλάβη της υγείας του προσφεύγοντος η οποία έκρινε ότι οφείλεται στη δική του αμέλεια.
Συνεπώς, η αρχή που διεξάγει την έρευνα δεν έκανε καμία προσπάθεια να διαπιστώσει την ταυτότητα των υπαλλήλων του Δήμου και τις ευθύνες τους σχετικά με την ασφάλεια του ημιτελούς κτιρίου και να αιτιολογήσει την άρνησή του να κινήσει ποινική διαδικασία.
Το Δικαστήριο παρατηρεί επίσης ότι ο προσφεύγων άσκησε αγωγή. Στην αστική διαδικασία (και δεν αμφισβητήθηκε μεταξύ των διαδίκων) διαπιστώθηκε ότι ο Δήμος Tolyatti, ως ιδιοκτήτης του ημιτελούς κτιρίου, ήταν υπεύθυνος, σύμφωνα με τον εσωτερικό νόμο – για όσο διάστημα οι κατασκευαστικές εργασίες ήταν σε αναμονή – μέτρα για την προστασία της ζωής και της υγείας των ανθρώπων, ιδίως με την περίφραξη του ημιτελούς κτιρίου. Διαπιστώθηκε επίσης ότι υπήρξε αιτιώδης συνάφεια μεταξύ της παράλειψής του και της σοβαρής σωματικής βλάβης και αναπηρίας του προσφεύγοντος. Τα πολιτικά δικαστήρια διαπίστωσαν ότι ο Δήμος είχε παραβλέψει το καθήκον του για μεγάλο χρονικό διάστημα – από τη μεταφορά του σε μη εκτελεσθέντα κτίρια το 1997 – μέχρι το ατύχημα του προσφεύγοντος το 2008, παρά τον ιδιαίτερο κίνδυνο που είχε δημιουργήσει για τα παιδιά, κοντά στο τοπικό σχολείο. Το ημιτελές κτίριο (το στάδιο ολοκλήρωσης του οποίου κατά το χρόνο της μεταβίβασής του στο δημοτικό ακίνητο το 1997 εκτιμήθηκε σε 54%) i) δεν είχε παράθυρα ή πόρτες, ii) είχε παρουσιάσει τέτοιους κινδύνους από ένα σωρό τούβλα και μια τρύπα μεταξύ των ορόφων (iii) δεν είχαν φυλαχτεί (iv) και ήταν εύκολα προσβάσιμο από την πλευρά του σχολείου. Ως εκ τούτου, ο Δήμος του Tolyatti ήταν υπεύθυνος για την αποτυχία του να λάβει μέτρα ασφαλείας, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα το 2008 σοβαρό τραυματισμό και αναπηρία του προσφεύγοντος. Η Invest Proyekt θεωρήθηκε υπεύθυνη στο μέτρο που δεν είχε λάβει άδεια κατασκευής. Ωστόσο, τα εθνικά δικαστήρια αναγνώρισαν την αποτυχία του Δήμου να ασκήσει τον έλεγχο της Invest Proyekt και υπογράμμισε την πρωταρχική ευθύνη του Δήμου για το ατύχημα του προσφεύγοντος.
Αφού διαπίστωσαν τα πραγματικά περιστατικά, όπως προαναφέρθηκε, τα εγχώρια πολιτικά δικαστήρια διέταξαν τον Δήμο του Tolyatti να καταβάλει στον προσφεύγοντα αποζημίωση ύψους περίπου 600 ευρώ για αποζημίωση
Παρατηρώντας ότι τα εθνικά δικαστήρια έλαβαν υπόψη την αμέλεια του προσφεύγοντος, το Δικαστήριο κρίνει, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, ότι το ποσό της αποζημίωσης δεν επαρκεί για να αποτελέσει την κατάλληλη αποζημίωση.
Συνοπτικά, αφού διαπιστώθηκαν οι άμεσες περιστάσεις του ατυχήματος και ιδίως η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ των παραλείψεων του Δήμου του Tolyatti και του τραυματισμού, ο ποινικός νόμος απέτυχε να αποδώσει ευθύνες, παραβλέποντας τη θέση του εγχώριου δικαστηρίου και του εισαγγελέα, για έλλειψη επαρκούς αιτιολογίας για την ευθύνη των υπαλλήλων του Δήμου για τις παραλείψεις τους. Αυτοί οι υπάλληλοι δεν είχαν ποτέ εντοπιστεί και δεν είχαν συλλεχθεί αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τις ευθύνες τους σχετικά με την ασφάλεια του ημιτελούς κτιρίου. Ως εκ τούτου, η άρνηση διεξαγωγής μιας ποινικής έρευνας παρέμεινε αδικαιολόγητη, αντίθετα με το καθήκον της έρευνας σχετικών γεγονότων και της ευθύνης των κατηγορουμένων. Όσον αφορά το αστικό ένδικο μέσο, μολονότι αναγνώρισε την ευθύνη της υπεύθυνης υπηρεσίας, δεν επαρκούσε να παράσχει στον προσφεύγοντα την κατάλληλη αποκατάσταση.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα ποινικά και αστικά ένδικα βοηθήματα στην υπόθεση του προσφεύγοντος δεν αποτελούσαν από κοινού αποτελεσματική δικαστική προσφυγή, σύμφωνη με το αποτρεπτικό αποτέλεσμα του ισχύοντος δικαστικού συστήματος και τη σημασία του ρόλου που απαιτείται να παίξει στην πρόληψη παραβιάσεων του δικαιώματος στη ζωή, όπως απαιτείται από το άρθρο 2 της Σύμβασης.
Παραβίαση του άρθρου 2.
Δίκαιη ικανοποίηση: 7 000 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).