Τι προβλέπει ο νέος θεσμός της ποινικής διαπραγμάτευσης
Ένας νέος θεσμός ξεκίνησε να εφαρμόζεται με τις αλλαγές που τέθηκαν σε εφαρμογή ακριβώς πριν από 24 ημέρες στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και στον Ποινικό Κώδικα. Μπορεί ακόμα στην πράξη να μην τον έχουμε δει, πλην μίας περίπτωσης στη Θεσσαλονίκη, αλλά σίγουρα θα φανεί χρήσιμος σε πολλούς κατηγορούμενους που ομολογούν την πράξη τους. Πρόκειται για την ποινική διαπραγμάτευση, που εφαρμόζεται σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και είναι κλασικός θεσμός του αγγλοσαξωνικού δικαίου. Πλέον, από 1η Ιουλίου, έχει εφαρμογή και στην Ελλάδα.
Ποινική διαπραγμάτευση
Τι είναι, όμως, η ποινική διαπραγμάτευση; Σύμφωνα με τις τελευταίες αλλαγές στον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, στις περιπτώσεις των αυτεπαγγέλτως διωκόμενων εγκλημάτων ο κατηγορούμενος δικαιούται μέχρι την τυπική περάτωση της κύριας ανάκρισης ή της προανάκρισης να ζητήσει εγγράφως ο ίδιος ή ο συνήγορός του την έναρξη της διαδικασίας ποινικής διαπραγμάτευσης με τον αρμόδιο εισαγγελέα, αντικείμενο της οποίας μπορεί να είναι μόνο η επιβλητέα κύρια ή παρεπόμενη ποινή.
Εξαιρούνται από αυτή τη διάταξη τα κακουργήματα που απειλούνται με ποινή ισόβιας κάθειρξης και αυτά που αφορούν τρομοκρατική οργάνωση και τρομοκρατικές πράξεις, αλλά και τα κακουργήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας και της οικονομικής εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής (βιασμός, κατάχρηση ανικάνου σε γενετήσια πράξη, γενετήσια πράξη με ανήλικο ή ενώπιόν του, κατάχρηση ανηλίκων, διευκόλυνση προσβολών της ανηλικότητας, πορνογραφία ανηλίκων, πορνογραφικές παραστάσεις ανηλίκων).
Όταν ο κατηγορούμενος υποβάλλει το αίτημα, η δικογραφία διαβιβάζεται για τα πλημμελήματα στον εισαγγελέα Πλημμελειοδικών και για τα κακουργήματα στον εισαγγελέα Εφετών, οι οποίοι οφείλουν να κρίνουν αν η συγκεκριμένη ποινική υπόθεση είναι κατάλληλη προς διαπραγμάτευση, λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις τέλεσης της πράξης και της προσωπικότητας του κατηγορουμένου.
Προς το σκοπό αυτό ο εισαγγελέας καλεί υποχρεωτικά τον κατηγορούμενο να εμφανισθεί ενώπιόν του μετά ή δια συνηγόρου και, αν το κρίνει αναγκαίο, τον παθόντα μετά ή δια συνηγόρου.
Χωρίς δίκη
Αν ο κατηγορούμενος, αφού λάβει γνώση των στοιχείων της δικογραφίας, συμφωνήσει με τον εισαγγελέα την ποινή που θα του επιβληθεί, συντάσσεται πρακτικό διαπραγμάτευσης, που υπογράφεται από τον εισαγγελέα, τον κατηγορούμενο και τον παριστάμενο συνήγορό του. Το πρακτικό διαπραγμάτευσης περιέχει την ομολογία του κατηγορουμένου για την πράξη για την οποία κατηγορείται, τη συμφωνηθείσα ποινή, καθώς και τον τρόπο έκτισής της.
Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, η προτεινόμενη ποινή καθορίζεται με βάση την απαξία, τις συνθήκες τέλεσης της πράξης, το βαθμό της υπαιτιότητας, καθώς και την προσωπικότητα και τους οικονομικούς όρους του κατηγορουμένου και δεν μπορεί να υπερβεί τα 5 έτη φυλάκισης στα κακουργήματα που τιμωρούνται με κάθειρξη μέχρι 10 έτη, τα 7 έτη στα κακουργήματα που τιμωρούνται με κάθειρξη άνω των 10 ετών, και τα 2 έτη στα πλημμελήματα, ούτε μπορεί να είναι κατώτερη των 2 ετών στα κακουργήματα που τιμωρούνται με πρόσκαιρη κάθειρξη.
Για την εκτέλεση της ποινής εφαρμόζονται οι διατάξεις για την αναστολή της ποινής και τη μετατροπή της σε παροχή κοινωφελούς εργασίας.
Αν πάλι δεν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ του εισαγγελέα και του κατηγορουμένου, η ποινική διαδικασία συνεχίζεται κανονικά. Η γραπτή αίτηση του κατηγορουμένου καταστρέφεται, μαζί με όλο το υλικό που τη συνοδεύει και δε λαμβάνεται υπόψη σε κανένα στάδιο της δίκης.
Όταν όμως επιτευχθεί διαπραγμάτευση, μέσα σε πέντε ημέρες από τη σύνταξη του σχετικού πρακτικού η υπόθεση εισάγεται με απευθείας κλήση στο Μονομελές Εφετείο Κακουργημάτων ή στο Μονομελές Πλημμελειοδικείο, αντίστοιχα.
Το δικαστήριο σε δημόσια συνεδρίαση κηρύσσει ένοχο τον κατηγορούμενο βάσει του πρακτικού διαπραγμάτευσης και των στοιχείων της δικογραφίας και επιβάλλει σε αυτόν ποινή, η οποία δεν μπορεί να υπερβαίνει τη συμφωνηθείσα μεταξύ εισαγγελέα και κατηγορούμενου. Το δικαστήριο εξετάζει αυτεπαγγέλτως, χωρίς να δεσμεύεται από το πρακτικό διαπραγμάτευσης και δικαιούται να μεταβάλλει το νομικό χαρακτηρισμό της πράξης μόνο προς όφελος του κατηγορουμένου.
Διαπραγμάτευση μπορεί να γίνει και στο ακροατήριο του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου μέχρι την έναρξη της αποδεικτικής διαδικασίας, με αίτηση του κατηγορουμένου ή του συνηγόρου του. Στην περίπτωση αυτή η διαπραγμάτευση διεξάγεται μεταξύ του κατηγορουμένου και του εισαγγελέα της Έδρας. Αν δεν επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ του εισαγγελέα και του κατηγορουμένου, η δίκη συνεχίζεται κανονικά.