Το αυτόφωρο έγκλημα, τα χρονικά όρια ισχύος και οι συνέπειες , είναι κάποιες εκφράσεις νομικής υφής, των οποίων η έννοια είναι αντιληπτή στο ευρύ κοινό.
Ωστόσο, ίσως είναι χρήσιμο να διευκρινιστούν για μια ακόμη φορά, τι συνιστά αυτόφωρο έγκλημα, καθώς και ποια είναι τα χρονικά όρια ισχύος και οι συνέπειες αυτού.
Α. Τι είναι το αυτόφωρο έγκλημα
Σύμφωνα με το αρ. 242 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας:
- Αυτόφωρο είναι το έγκλημα την ώρα που γίνεται ή το έγκλημα που έγινε πρόσφατα. Η πράξη θεωρείται ότι έγινε πρόσφατα ιδίως όταν αμέσως ύστερα από αυτήν ο δράστης καταδιώκεται από τη δημόσια δύναμη ή από τον παθόντα ή με δημόσια κραυγή, όπως και όταν συλλαμβάνεται οπουδήποτε να έχει αντικείμενα ή ίχνη από τα οποία συμπεραίνεται ότι διέπραξε το έγκλημα σε πολύ πρόσφατο χρόνο.
- Ποτέ δεν θεωρείται ότι συντρέχει μια από τις παραπάνω περιπτώσεις, αν πέρασε όλη η επόμενη μέρα από την τέλεση της πράξης.
- Τα εγκλήματα που τελούνται δια του τύπου θεωρούνται πάντοτε αυτόφωρα.
- Τα εγκλήματα που τελούνται από ανηλίκους δεν δικάζονται ως αυτόφωρα.
Κατά συνέπεια, αυτόφωρο είναι το έγκλημα, κατά το οποίο ο δράστης συλλαμβάνεται κατά τη ώρα της πράξης, ή διαπράχθηκε «πρόσφατα».
Στο πλαίσιο αυτό, διακρίνουμε δύο περιπτώσεις:
- Το «γνήσιο αυτόφωρο έγκλημα», κατά το οποίο ο δράστης συλλαμβάνεται την ώρα ακριβώς που διαπράττεται το έγκλημα («στα πράσα» όπως κοινώς αποκαλείται) και,
- Το «μη γνήσιο έγκλημα», όπου τελέστηκε πρόσφατα. Για την ερμηνεία του «πρόσφατα», στο προαναφερόμενο άρθρο αναφέρονται οι περιπτώσεις (με τη λέξη «ιδίως»), όταν ο δράστης καταδιώκεται από δημόσια δύναμη (παράδειγμα αστυνομία), ή από τον «παθόντα», ή με «δημόσια κραυγή». Επίσης, όταν συλλαμβάνεται με «ίχνη» (πειστήρια), από τα οποία αποδεικνύεται ότι τέλεσε την πράξη πάρα πολύ πρόσφατα, όπως αίματα, κλοπιμαία, όπλα με ίχνη κλπ.
Β. Χρονικά όρια ισχύος αυτοφώρου
Η επικρατέστερη νομική άποψη, για το ανώτατο χρονικό όριο του αυτοφώρου, είναι έως τα μεσάνυχτα της επόμενης ημέρας του εγκλήματος. Δηλαδή, εάν το έγκλημα τελεστεί την Τετάρτη (έστω και την 23:50′), το αυτόφωρο λήγει τα μεσάνυχτα της Πέμπτης. Σημειωτέον ότι, εάν το έγκλημα τελεστεί την Πέμπτη (έστω και την 00:05′), το αυτόφωρο λήγει τα μεσάνυχτα της Παρασκευής (24:00′). Από τη σύγκριση των δύο περιπτώσεων που προαναφέρθηκαν ως παραδείγματα, γίνεται κατανοητό ότι, το αυτόφωρο διαρκεί το πολύ 47 ώρες και 59 λεπτά.
Γ. Συνέπειες του αυτοφώρου εγκλήματος.
Κατά την αυτόφωρη διαδικασία, η υποχρέωση σύλληψης ανατίθεται στους προανακριτικούς υπαλλήλους. Ο κατηγορούμενος, αρχικά προσάγεται στο Αστυνομικό Τμήμα/Διεύθυνση, για σήμανση και λοιπά, όπου διενεργείται η «Αστυνομική προανάκριση».
Στη συνέχεια, το συντομότερο προσάγεται στον Εισαγγελέα ποινικής δίωξης, ο οποίος αποφασίζει εάν ο θα δικαστεί αμέσως από το αρμόδιο Δικαστήριο, ή θα ορισθεί τακτική δικάσιμος.
Επίσης θα πρέπει να αναφερθεί ότι, πριν την προσαγωγή στον Εισαγγελέα, το αστυνομικό όργανο – ανακριτικός υπάλληλος που συνέλαβε τον δράστη, συντάσσει την καθορισμένη έκθεση.
Από τα παραπάνω λοιπόν, είναι εμφανές ότι, η αυτόφωρη διαδικασία, είναι ιδιαίτερα σοβαρή και επίπονη για τον συλληφθέντα, και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο δράστης συνήθως «κρύβεται», μέχρι την εκπνοή του χρονικού ορίου ισχύος της.
Με τον τρόπο αυτό, αυτός επιδιώκει να αποφύγει την άμεση έκθεσή του και, μέσω του χρόνου μέχρι την τακτική δικάσιμο, να αμβλύνει τις εντυπώσεις και τον αρχικό αντίκτυπο του αδικήματος.
Τέλος, κρίνεται σκόπιμο να αναφερθούν κάποια επιπλέον σημεία:
- Η διαδικασία του αυτοφώρου εφαρμόζεται στα πλημμελήματα και στα πταίσματα. Στα κακουργήματα διενεργείται πάντοτε ανάκριση.
- Τα εγκλήματα που τελούνται από ανηλίκους δεν δικάζονται ως αυτόφωρα.
- Στο αυτόφωρο έγκλημα που διώκεται μόνο ύστερα από έγκληση του παθόντα, απαγορεύεται η σύλληψη του επ΄ αυτοφώρω δράστη, αν δεν προηγηθεί η υποβολή έγκλησης του παθόντος (εντός του χρόνου που διαρκεί το αυτόφωρο).
- Η σύλληψη στα πλαίσια αυτοφώρου, έχει κριθεί ότι μπορεί να γίνει και σε κάθε περίπτωση που το αδίκημα είναι διαρκές, όπως τα τελούμενα «δια του Τύπου» αδικήματα, ενώ αντίστοιχα, καταργήθηκε η διάταξη που καθιστούσε το αδίκημα «της μη καταβολής χρεών προς το δημόσιο» διαρκές.