Αθανάσιος Νικ. Καρμοιράντζος, Δικ. Πάρεδρος
Α΄ περίπτωση: Ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει το ένα (1) έτος.
Ø Πρώτο βήμα: έρευνα αναστολής με το άρθρο 99 παρ. 1 ΠΚ.
o Προηγούμενη αμετάκλητη καταδίκη σε στερητική της ελευθερίας ποινή μέχρι 1 έτος.
o Δυνητική εφαρμογή + με ειδική αιτιολογία ότι η εκτέλεση της ποινής ή μέρους αυτής δεν είναι αναγκαία για να αποτρέψει τον καταδικασθέντα από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων.
o Χρόνος αναστολής από 1 έτος μέχρι 3 έτη.
o Δυνατότητα προσδιορισμού όρων.
- Αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, εξετάζουμε δεύτερο βήμα.
Ø Δεύτερο βήμα[1]: έρευνα μετατροπής σε κοινωφελή εργασία με το άρθρο 104Α ΠΚ.
o Η επιβληθείσα ποινή από 10 ημέρες έως 2 έτη (φυλάκιση).
o Χωρίς ανάγκη ειδικής αιτιολογίας η επιλογή αυτή[2].
o Συναινούντος του (παρόντος) κατηγορούμενου.
- Αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, εξετάζουμε τρίτο βήμα.
Ø Τρίτο βήμα: έρευνα μετατροπής σε χρήμα με το άρθρο 80Α ΠΚ.
o Η επιβληθείσα ποινή από 10 ημέρες έως 2 έτη (φυλάκιση).
o Χωρίς ανάγκη ειδικής αιτιολογίας η επιλογή αυτή[3].
- Αν δεν μετατραπεί, τότε εξετάζουμε το τέταρτο βήμα.
Ø Τέταρτο βήμα: διατάσσεται η κατ’ οίκον έκτιση της ποινής με ηλεκτρονική επιτήρηση (άρθρο 105 παρ. 5 ΠΚ).
o Με αίτημα του καταδικασθέντος.
o Δυνητική η επιλογή για το δικαστήριο («μπορεί»).
o Πληρούται η προϋπόθεση της επιβληθείσας ποινής της φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα δύο (2) έτη.
o Απαιτείται ειδική αιτιολογία ότι η κατ’ οίκον έκτιση με ηλεκτρονική επιτήρηση «είναι πρόσφορη για να αποτρέψει τον καταδικασθέντα από την τέλεση άλλων αδικημάτων, χωρίς να είναι αναγκαία η μερική ή ολική έκτιση της ποινής σε σωφρονιστικό κατάστημα (πρώτο εδάφιο της παραγράφου 5)[4].
Ø Πέμπτο βήμα: διατάσσεται η πραγματική έκτιση μέρους της επιβληθείσας ποινής, σύμφωνα με το άρθρο 99 παρ. 5[5].
o Το στοιχείο της φυλάκισης μέχρι 3 έτη, θα συντρέχει σε κάθε περίπτωση.
o Ομοίως το ότι δεν επιτρέπεται η εφαρμογή των άρθρων 80Α ή 104Α ΠΚ, αφού για να φτάσαμε σε αυτό το σημείο, έχουν ήδη αποκλεισθεί οι εναλλακτικοί τρόποι έκτισης.
o Απαιτείται ειδική αιτιολογία ότι «η έκτιση μέρους της στερητικής της ελευθερίας ποινής είναι αναγκαία για να αποτρέψει τον καταδικασθέντα από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων». Η ειδική αιτιολογία απαιτείται στην εξεταζόμενη περίπτωση (ποινή μέχρι 1 έτος), διότι νοηματικά φαίνεται να εντάσσεται στην κρίση ότι η εφαρμογή των άρθρων 80Α ή 104Α ΠΚ «δεν είναι επαρκής».
o Στην περίπτωση αυτή, δεν εφαρμόζεται το άρθρο 105Β ΠΚ (απόλυση υπό όρο).
- Αν δεν επιλεγεί η έκτιση μέρους της ποινής, εφαρμόζεται το έκτο βήμα.
Ø Έκτο βήμα: διατάσσεται η πραγματική έκτιση ολόκληρης της επιβληθείσας ποινής (που αυτό φαίνεται τελικά να αποτελεί τον κανόνα, ενώ τα παραπάνω βήματα τις εξαιρέσεις).
Ø
Β΄ περίπτωση: Ποινή φυλάκισης από ένα (1) έτος μέχρι δύο (2) έτη.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ: δεν επιτρέπεται αναστολή της εκτέλεσης ολόκληρης της ποινής, διότι αυτή, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 99 ΠΚ, αφορά σε επιβληθείσα ποινή μέχρι 1 έτος.
Ø Πρώτο βήμα: έρευνα μετατροπής σε κοινωφελή εργασία με το άρθρο 104Α ΠΚ.
o Η επιβληθείσα ποινή από 10 ημέρες έως 2 έτη (φυλάκιση).
o Χωρίς ανάγκη ειδικής αιτιολογίας η επιλογή αυτή[6].
o Συναινούντος του (παρόντος) κατηγορούμενου.
- Αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, εξετάζουμε δεύτερο βήμα.
Ø Δεύτερο βήμα: έρευνα μετατροπής σε χρήμα με το άρθρο 80Α ΠΚ.
o Η επιβληθείσα ποινή από 10 ημέρες έως 2 έτη (φυλάκιση).
o Χωρίς ανάγκη ειδικής αιτιολογίας η επιλογή αυτή[7].
- Αν δεν μετατραπεί, τότε εξετάζουμε το τρίτο βήμα.
Ø Τρίτο βήμα: διατάσσεται η κατ’ οίκον έκτιση της ποινής με ηλεκτρονική επιτήρηση (άρθρο 105 παρ. 5 ΠΚ).
o Με αίτημα του καταδικασθέντος.
o Δυνητική η επιλογή για το δικαστήριο («μπορεί»).
o Πληρούται η προϋπόθεση της επιβληθείσας ποινής της φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα δύο (2) έτη.
o Απαιτείται ειδική αιτιολογία ότι η κατ’ οίκον έκτιση με ηλεκτρονική επιτήρηση «είναι πρόσφορη για να αποτρέψει τον καταδικασθέντα από την τέλεση άλλων αδικημάτων, χωρίς να είναι αναγκαία η μερική ή ολική έκτιση της ποινής σε σωφρονιστικό κατάστημα (πρώτο εδάφιο της παραγράφου 5)[8].
- Αν δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις, τότε εξετάζεται το τέταρτο βήμα.
Ø Τέταρτο βήμα: διατάσσεται η πραγματική έκτιση μέρους της επιβληθείσας ποινής, σύμφωνα με το άρθρο 99 παρ. 5[9].
o Το στοιχείο της φυλάκισης μέχρι 3 έτη, θα συντρέχει σε κάθε περίπτωση.
o Ομοίως το ότι δεν επιτρέπεται η εφαρμογή των άρθρων 80Α ή 104Α ΠΚ, αφού για να φτάσαμε σε αυτό το σημείο, έχουν ήδη αποκλεισθεί οι εναλλακτικοί τρόποι έκτισης.
o Απαιτείται ειδική αιτιολογία ότι «η έκτιση μέρους της στερητικής της ελευθερίας ποινής είναι αναγκαία για να αποτρέψει τον καταδικασθέντα από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων». Η ειδική αιτιολογία απαιτείται στην εξεταζόμενη περίπτωση (ποινή από 1 έτος μέχρι 2 έτη), διότι νοηματικά φαίνεται να εντάσσεται στην κρίση ότι η εφαρμογή των άρθρων 80Α ή 104Α ΠΚ «δεν είναι επαρκής».
o Στην περίπτωση αυτή, δεν εφαρμόζεται το άρθρο 105Β ΠΚ (απόλυση υπό όρο).
- Αν δεν επιλεγεί η έκτιση μέρους της ποινής, εφαρμόζεται το πέμπτο βήμα.
Ø Πέμπτο βήμα: διατάσσεται η πραγματική έκτιση ολόκληρης της επιβληθείσας ποινής (που αυτό φαίνεται τελικά να αποτελεί τον κανόνα, ενώ τα παραπάνω βήματα τις εξαιρέσεις).[10]
Ø
Γ΄ περίπτωση: Ποινή φυλάκισης από δύο (2) έτη μέχρι τρία (3) έτη.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: δεν επιτρέπεται αναστολή της εκτέλεσης ολόκληρης της ποινής, διότι αυτή, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 99 ΠΚ, αφορά σε επιβληθείσα ποινή μέχρι 1 έτος.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: δεν επιτρέπεται μετατροπή της ποινής σε κοινωφελή εργασία, διότι αυτή, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 104Α ΠΚ, αφορά σε επιβληθείσα ποινή μέχρι 2 έτη.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 3: δεν επιτρέπεται μετατροπή της ποινής σε χρήμα, διότι αυτή, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 80Α ΠΚ, αφορά σε επιβληθείσα ποινή μέχρι 2 έτη.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 4: δεν επιτρέπεται η κατ’ οίκον έκτιση της ποινής, διότι αυτή αφορά σε επιβληθείσα ποινής φυλάκισης μέχρι 2 έτη (άρθρο 105 παρ. 5 ΠΚ).
Ø Πρώτο βήμα: σε αυτή την περίπτωση, διατάσσεται η έκτιση μέρους της επιβληθείσας ποινής και η αναστολή του υπολοίπου, σύμφωνα με την παράγραφο 5 του άρθρου 99 ΠΚ.
o Μετατροπή σε κοινωφελή ή χρήμα δεν επιτρέπεται λόγω του ύψους της ποινής.
o Δεν απαιτείται ειδική αιτιολογία, διότι η κρίση ότι «είναι αναγκαία η έκτιση μέρους της ποινής» φαίνεται να συνδέεται νοηματικά με την κρίση ότι η εφαρμογή των άρθρων 80Α ή 104Α ΠΚ δεν είναι επαρκής για την αποτροπή του καταδικασθέντος από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων.
- Αν δεν εφαρμοστεί η παράγραφος 5 του άρθρου 99 ΠΚ, προχωρούμε στο δεύτερο βήμα.
Ø Δεύτερο βήμα: διατάσσεται η πραγματική έκτιση ολόκληρης της επιβληθείσας ποινής (που αυτό φαίνεται τελικά να αποτελεί τον κανόνα, ενώ τα παραπάνω βήματα τις εξαιρέσεις).
Ø
Δ΄ περίπτωση: Ποινή φυλάκισης από τρία (3) έτη μέχρι πέντε (5) έτη.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: δεν επιτρέπεται αναστολή της εκτέλεσης ολόκληρης της ποινής, διότι αυτή, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 99 ΠΚ, αφορά σε επιβληθείσα ποινή μέχρι 1 έτος.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: δεν επιτρέπεται μετατροπή της ποινής σε κοινωφελή εργασία, διότι αυτή, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 104Α ΠΚ, αφορά σε επιβληθείσα ποινή μέχρι 2 έτη.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 3: δεν επιτρέπεται μετατροπή της ποινής σε χρήμα, διότι αυτή, με την πρώτη παράγραφο του άρθρου 80Α ΠΚ, αφορά σε επιβληθείσα ποινή μέχρι 2 έτη.
Ø ΣΗΜΕΙΩΣΗ 4: δεν επιτρέπεται η κατ’ οίκον έκτιση της ποινής, διότι αυτή αφορά σε επιβληθείσα ποινής φυλάκισης μέχρι 2 έτη (άρθρο 105 παρ. 5 ΠΚ).
Ø Μοναδικό βήμα: κρίσιμη η διάταξη της έκτης παραγράφου του άρθρου 99 ΠΚ.
o Κανόνας: διατάσσεται η έκτιση του συνόλου της ποινής σε σωφρονιστικό κατάστημα (εδ. α΄).
- Δεν απαιτείται, συνεπώς, ειδική αιτιολογία.
o Εξαίρεση: διατάσσεται η έκτιση μέρους της επιβληθείσας ποινής και η αναστολή του υπολοίπου.
- Απαιτείται ειδική αιτιολογία ότι η έκτιση μέρους «αρκεί για να αποτρέπει τον καταδικασθέντα από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων».
- Αναλογική εφαρμογή περί μη εφαρμογής του άρθρου 105Β ΠΚ, περί έναρξης χρόνου αναστολής για το μέρος της ποινής που ανεστάλη, περί δυνατότητας αναστολής του μέρους με τον προσδιορισμό όρων και δυνατότητας άρσης ή τροποποίησης αυτών, με αίτηση του αρμόδιου Εισαγγελέα ή του καταδικασθέντος.
[1] Το δεύτερο βήμα είναι η εξέταση μετατροπής σε κοινωφελή εργασία και αυτό φαίνεται να προκύπτει από την πρώτη παράγραφο του άρθρου 104Α ΠΚ, σύμφωνα με την οποία αν δεν συντρέχει περίπτωση αναστολής (άρθρο 99 ΠΚ) εξετάζεται η δυνατότητα μετατροπής σε κοινωφελή εργασία.
[2] Ειδική αιτιολογία απαιτεί η κρίση ότι η μετατροπή της ποινής σε κοινωφελή εργασία «δεν είναι αρκετή για να αποτρέψει τον δράστη από την τέλεση άλλων εγκλημάτων», βλ. 104Α παρ. 1 εδ. α΄ ΠΚ.
[3] Ειδική αιτιολογία απαιτεί η κρίση ότι η πραγματική έκτιση εν όλω ή εν μέρει της επιβληθείσας ποινής είναι το μόνο μέσο για να αποτρέψει τον καταδικασθέντα από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων, βλ. 80Α παρ. 1 εδ. α΄ ΠΚ.
[4] Συνεπώς, με βάση τη διατύπωση του άρθρου 105 παρ. 5 ΠΚ, η εξέταση της κατ’ οίκον έκτισης (εφόσον υποβληθεί αίτημα από τον καταδικασθέντα) έπεται της εξέτασης της δυνατότητας μετατροπής της ποινής σε χρήμα και προηγείται της μερικής (ή ολικής) έκτισης. Και τούτο διότι το άρθρο 80Α ΠΚ εξετάζεται, αν δεν εφαρμόζονται τα άρθρα 99 και 104Α ΠΚ (βλ. πρώτη παράγραφο αυτού) και το άρθρο 105 παρ. 5 ΠΚ εφαρμόζεται πριν την κρίση για την μερική ή ολική έκτιση. Σε αυτό το σημείο, υπάρχει ταύτιση με το άρθρο 80Α ΠΚ (και τα δύο εξετάζονται πριν την κρίση για την έκτιση μέρους ή ολόκληρης της ποινής), πλην όμως η εξέταση του άρθρου 105 παρ. 5 ΠΚ τελεί υπό την ενδοδιαδικαστική αίρεση της υποβολής αιτήματος από τον καταδικασθέντα (κάτι που δεν ισχύει στο άρθρο 80Α ΠΚ, στο οποίο ο καταδικασθείς μπορεί να υποβάλει αίτημα μόνο για τη ρύθμιση καταβολής της ποινής σε χρήμα) και, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί την έσχατη εναλλακτική έκτιση, πριν την εισαγωγή του καταδικασθέντος σε σωφρονιστικό κατάστημα.
[5] Αυτό προκύπτει από τη γραμματική διατύπωση της παραγράφου 1 του άρθρου 99 ΠΚ: Πρώτα έρευνα εφαρμογής άρθρων 80Α και 104Α ΠΚ. Αν δεν συντρέχουν, τότε διατάσσεται πραγματική έκτιση μέρους (παρ. 5) ή ολόκληρης της ποινής.
[6] Ειδική αιτιολογία απαιτεί η κρίση ότι η μετατροπή της ποινής σε κοινωφελή εργασία «δεν είναι αρκετή για να αποτρέψει τον δράστη από την τέλεση άλλων εγκλημάτων», βλ. 104Α παρ. 1 εδ. α΄ ΠΚ.
[7] Ειδική αιτιολογία απαιτεί η κρίση ότι η πραγματική έκτιση εν όλω ή εν μέρει της επιβληθείσας ποινής είναι το μόνο μέσο για να αποτρέψει τον καταδικασθέντα από την τέλεση νέων αξιόποινων πράξεων, βλ. 80Α παρ. 1 εδ. α΄ ΠΚ.
[8] Συνεπώς, με βάση τη διατύπωση του άρθρου 105 παρ. 5 ΠΚ, η εξέταση της κατ’ οίκον έκτισης (εφόσον υποβληθεί αίτημα από τον καταδικασθέντα) έπεται της εξέτασης της δυνατότητας μετατροπής της ποινής σε χρήμα και προηγείται της μερικής (ή ολικής) έκτισης. Και τούτο διότι το άρθρο 80Α ΠΚ εξετάζεται, αν δεν εφαρμόζονται τα άρθρα 99 και 104Α ΠΚ (βλ. πρώτη παράγραφο αυτού) και το άρθρο 105 παρ. 5 ΠΚ εφαρμόζεται πριν την κρίση για την μερική ή ολική έκτιση. Σε αυτό το σημείο, υπάρχει ταύτιση με το άρθρο 80Α ΠΚ (και τα δύο εξετάζονται πριν την κρίση για την έκτιση μέρους ή ολόκληρης της ποινής), πλην όμως η εξέταση του άρθρου 105 παρ. 5 ΠΚ τελεί υπό την ενδοδιαδικαστική αίρεση της υποβολής αιτήματος από τον καταδικασθέντα (κάτι που δεν ισχύει στο άρθρο 80Α ΠΚ, στο οποίο ο καταδικασθείς μπορεί να υποβάλει αίτημα μόνο για τη ρύθμιση καταβολής της ποινής σε χρήμα) και, σε κάθε περίπτωση, αποτελεί την έσχατη εναλλακτική έκτιση, πριν την εισαγωγή του καταδικασθέντος σε σωφρονιστικό κατάστημα.
[9] Αυτό προκύπτει από τη γραμματική διατύπωση της παραγράφου 1 του άρθρου 99 ΠΚ: Πρώτα έρευνα εφαρμογής άρθρων 80Α και 104Α ΠΚ. Αν δεν συντρέχουν, τότε διατάσσεται πραγματική έκτιση μέρους (παρ. 5) ή ολόκληρης της ποινής.
[10] Η επιλογή των βημάτων φαίνεται να προκύπτει από τη διατύπωση της πρώτης παραγράφου του άρθρου 80Α ΠΚ, σύμφωνα με την οποία η ποινή δεν μετατρέπεται σε χρήμα, αν το δικαστήριο κρίνει ότι πρέπει να διαταχθεί η πραγματική έκτιση μέρους ή ολόκληρης της ποινής. Συνεπώς, αφού το επόμενο στάδιο, μετά την εξέταση του άρθρου 80Α ΠΚ, είναι η έκτιση, η έρευνα για τη μετατροπή σε κοινωφελή εργασία (άρθρο 104Α ΠΚ) προηγείται της εξέτασης της μετατροπής σε χρήμα.