AΠΟΦΑΣΗ
Okropiridze κατά Γεωργίας της 02.11.2023 (αρ. προσφ. 53974/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Παράνομη και αυθαίρετη προσωρινή κράτηση.
Το 2014 ο προσφεύγων συνελήφθη και κατηγορήθηκε για διακεκριμένη ανθρωποκτονία και τέθηκε σε προσωρινή κράτηση, η οποία εκ του νόμου δεν μπορούσε να διαρκέσει περισσότερο από 9 μήνες και συνεπώς θα έληγε στις 11 Ιουνίου 2015. Ωστόσο, στις 9 Ιουνίου 2015 ο προσφεύγων τέθηκε σε προσωρινή κράτησηεκ νέου για άλλο αδίκημα (ψευδής καταμήνυση). Ο προσφεύγων άσκησε έφεση κατά της προσωρινής κράτησής του σε σχέση με τη δεύτερη ποινική υπόθεση, υποστηρίζοντας ότι ο μόνος λόγος για την επανέναρξη της έρευναςήταν να αποτραπεί η απελευθέρωσή του μετά τη λήξη της προσωρινής κράτησής του σε σχέση με την πρώτη ποινική υπόθεση.
Τελικά ο προσφεύγων καταδικάστηκε για την πράξη της ανθρωποκτονίας και αθωώθηκε για την πράξη της ψευδούς καταμήνυσης.
Κατά το Δικαστήριο, ο χρόνος και οι περιστάσεις υπό τις οποίες η δεύτερη ποινική υπόθεση επανεξετάστηκε κατά του προσφεύγοντος και ζητήθηκε η δεύτερη προσωρινή κράτησή του στις 9 Ιουνίου 2015, λίγες μόλις ημέρες πριν από τη λήξη της μέγιστης διάρκειας προσωρινής κράτησης που εφαρμόστηκε σε σχέση με την πρώτη ποινική υπόθεση στις 11 Ιουνίου 2015, φαίνεται να είναι προβληματικά.
Το ΕΔΔΑδιαπίστωσε ότι η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος για τη δεύτερη υπόθεση παραβίασε το άρθρο 5 § 1 της ΕΣΔΑ, καθώς οι αρχές ενήργησαν κατά τρόπο που δεν εξασφάλισε την προστασία του από την αυθαιρεσία και επιδίκασε 1.800 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.500 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 5 § 1
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Στις 12 Σεπτεμβρίου 2014 ο προσφεύγων συνελήφθη και κατηγορήθηκε για διακεκριμένη ανθρωποκτονία (πρώτη ποινική υπόθεση). Στις 13 Σεπτεμβρίου 2014 τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση με ανώτατο εκ του νόμου προβλεπόμενο χρονικό όριο των εννέα (9) μηνών για προσωρινή κράτηση, η οποία έληγε στις 11 Ιουνίου 2015.
Στις 9 Ιουνίου 2015 ο προσφεύγων κρατήθηκε προσωρινά με νέα κατηγορία για ψευδή καταμήνυση (δεύτερη ποινική υπόθεση). Η δεύτερη αφορούσε γεγονότα που έλαβαν χώρα τον Σεπτέμβριο του 2014, όταν ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι είχε υποστεί κακομεταχείριση στη φυλακή. Μετά από αρκετές ανακριτικές ενέργειες, ο εισαγγελέας που ήταν υπεύθυνος για την έρευνα αποφάσισε να μην προχωρήσει με την υπόθεση λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Η σχετική έρευνα διακόπηκε στις 13 Οκτωβρίου 2014 για να κινηθεί εκ νέου στις 6 Ιουνίου 2015. Ο λόγος για την επανέναρξη που αναφέρεται στην απόφαση δίωξης ήταν ότι, παρόλο που οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος για κακομεταχείριση είχαν διερευνηθεί διεξοδικά, η έρευνα είχε παραλείψει να εξετάσει εάν ο προσφεύγων είχε διαπράξει το ποινικό αδίκημα της ψευδούς καταμήνυσης.
Ο προσφεύγων άσκησε έφεση κατά της προσωρινής κράτησής του σε σχέση με τη δεύτερη ποινική υπόθεση, υποστηρίζοντας ότι ο μόνος λόγος για την επανέναρξη της έρευνας, σχεδόν μετά οκτώ μήνες, ήταν να αποτραπεί η απελευθέρωσή του μετά τη λήξη της προσωρινής κράτησής του σε σχέση με την πρώτη ποινική υπόθεση. Υποστήριξε ότι με την προσωρινή κράτηση που διατάχθηκε στη δεύτερη ποινική υπόθεση, είχε ξεπεραστεί τοεκ του νόμου προβλεπόμενοανώτατο χρονικό όριο των εννέα μηνών για προσωρινή κράτηση, όπως προβλέπεται στο άρθρο 205 § 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και στο άρθρο 18 του Συντάγματος. Στις 12 Ιουνίου 2015, το Εφετείο της Τιφλίδας επικύρωσε την απόφαση σχετικά με την προσωρινή κράτηση.
Στις 29 Ιουλίου και στις 18 Σεπτεμβρίου 2015, το δικαστήριο της Τιφλίδας απέρριψε τις αιτήσεις του προσφεύγοντος για άρση της προσωρινής κράτησης. Έκρινε ότι η διάρκειατων 9 μηνών προσωρινής κράτησης έπρεπε να υπολογιστεί χωριστά για κάθε σειρά ποινικών διαδικασιών και ότι υπήρχαν σχετικοί και επαρκείς λόγοι που δικαιολογούσαν τη συνέχιση της κράτησης του προσφεύγοντος για τους σκοπούς της δεύτερης ποινικής υπόθεσης.
Εν τω μεταξύ, στις 15 Σεπτεμβρίου 2015 το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γεωργίας εξέδωσε απόφαση στην υπόθεση GiorgiUgulava κατά του Κοινοβουλίου της Γεωργίας, κρίνοντας ότι το «κανονιστικό περιεχόμενο» του άρθρου 205 § 2 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο θα μπορούσε να εκληφθεί ως επιτρέπον την επανειλημμένη επιβολή της 9μηνηςπροσωρινής κράτησης χωριστά σε παράλληλες ποινικές διαδικασίες χωρίς καμία εγγύηση κατά της αυθαιρεσίας, ήταν αντισυνταγματικό. Το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι το χρονικό αυτό διάστημα θα μπορούσε κατ’ αρχήν να υπολογίζεται χωριστά για κάθε σειρά ποινικών διαδικασιών, υπό την προϋπόθεση ότι ένας κατηγορούμενος, ο οποίος είχε ήδη κατηγορηθεί για ένα αδίκημα, κατηγορήθηκε στη συνέχεια για ένα ακόμη αδίκημα που διαπράχθηκε αφού είχε προφυλακιστεί σε σχέση με τις αρχικές κατηγορίες. Αυτό που το Σύνταγμα απαγόρευε, κατά την άποψή του, ήταν είτε η σκόπιμη καθυστέρηση της απαγγελίας κατηγοριών σε βάρος ενός προσώπου είτε η καθυστερημένη επιβολή «διαδοχικών» περιόδων προσωρινής κράτησης, προκειμένου να παραταθεί η συνολική διάρκεια αυτής με τον υπολογισμό της 9μηνης κράτησης χωριστά για κάθε διαδοχική απαγγελία κατηγοριών.
Η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος έληξε στις 26 Δεκεμβρίου 2015 με την καταδίκη του από το δικαστήριο της Τιφλίδας για ανθρωποκτονία από πρόθεση σε σχέση με την πρώτη ποινική υπόθεση και την επιβολή ποινής 20 ετών κάθειρξης.
Στις 10 Νοεμβρίου 2017 ο προσφεύγων αθωώθηκε από τις κατηγορίες που είχαν απαγγελθεί σε σχέση με τη δεύτερη ποινική υπόθεση. Η αθώωσή του επικυρώθηκε κατ’ έφεση από το Εφετείο της Τιφλίδας και το Ανώτατο Δικαστήριο της Γεωργίας στις 23 Απριλίου και στις 7 Νοεμβρίου 2018 αντίστοιχα.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
ΑΡΘΡΟ 5 § 1
Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι η προσωρινή του κράτηση σε σχέση με τη δεύτερη ποινική υπόθεση, μετά τη λήξη της νόμιμης μέγιστης διάρκειας των εννέα μηνών για την κράτηση αυτή, ήταν παράνομη και αυθαίρετη. Το Δικαστήριο κήρυξε την προσφυγή παραδεκτή.
Οι σχετικές γενικές αρχές σχετικά με το άρθρο 5 § 1 συνοψίστηκαν στην υπόθεση Merabishvili κατά Γεωργίας ([GC] της 28.11.2017, αρ. προσφ. 72508/13 §§ 181-86 και 22-25,Magnitskiyκ.α. κατά Ρωσίας της 27.08.2019, αρ. προσφ. 32631/09 και 53799/12 §§ 198-200).
Στην υπόθεση Ugulava, αφού εξέτασε πανομοιότυπη καταγγελία, το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5 § 1. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι θέσεις του στην υπόθεση Ugulava ισχύουν και για την υπόθεση αυτή και δεν είδε κανένα λόγο να καταλήξει σε διαφορετικό συμπέρασμα. Ειδικότερα, η προσωρινή κράτηση, σε σχέση με δύο ξεχωριστές ποινικές υποθέσεις, υπερέβη τη νόμιμη μέγιστη κράτηση των 9 μηνών και συνολικά πέρασε τους15 μήνες. Σύμφωνα με το Δικαστήριο, ο χρόνος και οι περιστάσεις υπό τις οποίες η δεύτερη ποινική υπόθεση επανεξετάστηκε κατά του προσφεύγοντος και ζητήθηκε η δεύτερη προφυλάκισή του στις 9 Ιουνίου 2015, λίγες μόλις ημέρες πριν από τη λήξη της μέγιστης διάρκειαςπροσωρινής κράτησης που εφαρμόστηκε σε σχέση με την πρώτη ποινική υπόθεση στις 11 Ιουνίου 2015, φαίνεται να είναι προβληματικά.
Ακόμη και αν υποθέσουμε ότι η επανέναρξη της δεύτερης ποινικής έρευνας έγινε καλόπιστα, δεν είναι σαφές -και η έλλειψη τεκμηρίωσης στις σχετικές δικαστικές αποφάσεις ενισχύει την αβεβαιότητα αυτή- γιατί ήταν αναγκαίο να επιβληθεί προσωρινή κράτηση όταν τα κύρια αποδεικτικά στοιχεία της υπόθεσης είχαν ήδη συγκεντρωθεί το 2014. Λαμβάνοντας υπόψη τις προαναφερθείσες εκτιμήσεις και έχοντας υπόψη τη σχετική εθνική νομοθεσία, όπως ερμηνεύτηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο στην απόφασή του της 15 Σεπτεμβρίου 2015 στην υπόθεση GiorgiUgulava κατά Κοινοβουλίου της Γεωργίας, καθώς και τη σχετική νομολογία του Δικαστηρίου, το τελευταίοδιαπίστωσε ότι η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος μεταξύ 11 Ιουνίου και 26 Δεκεμβρίου 2015 παραβίασε το άρθρο 5 § 1, καθώς οι αρχές ενήργησαν κατά τρόπο που δεν εξασφάλισε την προστασία του από την αυθαιρεσία.
ΑΛΛΕΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 5
Ο προσφεύγων κατήγγειλε περαιτέρω βάσει του άρθρου 5 § 3 ότι στις αποφάσεις κράτησης της 29 Ιουλίου και 18 Σεπτεμβρίου 2015 δεν δόθηκε καμία σχετική και επαρκής αιτιολογία και ότι η προσωρινή κράτηση ήταν αόριστη λόγω του γεγονότος ότι ούτε στο αρχικό ένταλμα κράτησης ούτε στις μεταγενέστερες αποφάσεις που επικύρωναν την προσωρινή κράτηση είχεοριστεί ημερομηνία λήξης της.Λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις της υπόθεσης και τις παρατηρήσεις των διαδίκων, και σημειώνοντας το συμπέρασμα στο οποίο έχει ήδη καταλήξει σχετικά με τον αυθαίρετο χαρακτήρα της προσωρινής κράατησης του προσφεύγοντος μεταξύ 11 Ιουνίου και 26 Δεκεμβρίου 2015, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν είναι αναγκαίο να εξετάσει τους υπόλοιπους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος βάσει του άρθρου 5.
Δίκαιη Ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 1.800 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.500 ευρώ για τα έξοδα (επιμέλεια: chirdarisv@gmail.com).