Sanchez κατά Γαλλίας της 16.05.2023 (αρ. προσφ. 45581/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ποινική καταδίκη του προσφεύγοντος, την περίοδο που ήταν τοπικός σύμβουλος, υποψήφιος για εκλογή Βουλής, για το αδίκημα της υποκίνησης μίσους ή βίας κατά ομάδας ή ατόμου για θρησκευτικούς λόγους, μετά την αποτυχία του να λάβει έγκαιρα μέτρα για τη διαγραφή σχόλιων που αναρτήθηκαν από τρίτους στον «τοίχο» του λογαριασμού του στο Facebook. Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι η καταδίκη του είχε παραβιάσει το δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης σύμφωνα με το άρθρο 10.
Η ποινική υπόθεση είχε στραφεί αποκλειστικά στην έλλειψη επαγρύπνησης του προσφεύγοντος και στην αδυναμία να αντιδράσει στα σχετικά σχόλια που δημοσιεύτηκαν από άλλους. Ως εκ τούτου, έθεσε το ζήτημα της κοινής ευθύνης των διαφόρων εμπλεκομένων που ασχολούνται με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα γαλλικά ποινικά δικαστήρια, εφαρμόζοντας καθεστώς «διαδοχικής ευθύνης» που θεσπίστηκε με το νόμο της 29 Ιουλίου 1982, είχαν καταδικάσει τους συγγραφείς για τα παράνομα μηνύματα καθώς και τον προσφεύγοντα ως κάτοχο λογαριασμού Facebook, χαρακτηριζόμενο ως «παραγωγό».
Πρώτον, το Δικαστήριο έκρινε ότι το εσωτερικό νομικό πλαίσιο, προβλέπει επιμερισμό της ευθύνης μεταξύ όλων των εμπλεκομένων, για τους σκοπούς του άρθρου 10, για να μπορέσει ο προσφεύγων να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του υπό τις περιστάσεις.
Δεύτερον, το Δικαστήριο συμφώνησε με τα εθνικά δικαστήρια ότι τα επίμαχα σχόλια είχαν αναρτηθεί στο συγκεκριμένο πλαίσιο επικείμενων εκλογών και θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ρητορική μίσους, όταν ερμηνεύτηκαν και αναλύθηκαν ως προς τον άμεσο αντίκτυπό τους, και ως εκ τούτου ήταν παράνομα.
Τρίτον, έκρινε ότι με την παρέμβαση στην ελευθερία έκφρασης του προσφεύγοντος δεν επιδιώκεται μόνο ο θεμιτός στόχος της προστασίας της φήμης ή των δικαιωμάτων των άλλων, αλλά και αυτός της πρόληψης της διαταραχής ή του εγκλήματος.
Καθώς ο προσφεύγων είχε αποφασίσει να κάνει τον «τοίχο» του στο Facebook δημόσια προσβάσιμο και είχε εξουσιοδοτήσει τους φίλους του να δημοσιεύουν σχόλια, κατά την άποψη του Δικαστηρίου δεν θα μπορούσε να αγνοεί, ενόψει των τοπικών εντάσεων και της συνεχιζόμενης προεκλογικής εκστρατείας εκείνη την εποχή, ότι η επιλογή του προφανώς δεν ήταν χωρίς ορισμένες δυνητικά σοβαρές συνέπειες.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα, λαμβάνοντας υπόψη το περιθώριο εκτίμησης του κράτους, ότι οι αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων βασίστηκαν σε συναφείς και επαρκείς λόγους, όσον αφορά τόσο την ευθύνη του προσφεύγοντος ως πολιτικού, για τα παράνομα σχόλια που δημοσιεύτηκαν από τρίτα μέρη, τα οποία είχαν ταυτοποιηθεί και διώχθηκαν ως συνεργοί και την ποινική καταδίκη του προσφεύγοντος. Η εν λόγω παρέμβαση θα μπορούσε επομένως να θεωρηθεί ως «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία». Το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Julien Sanchez, είναι Γάλλος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1983 και ζει στο Beaucaire. Την ώρα των γεγονότων, ο προσφεύγων– δήμαρχος της πόλης Beaucaire και πρόεδρος του κόμματος RassemblementNational στο Περιφερειακό Συμβούλιο Occitanie – έθεσε υποψηφιότητα για τις εκλογές στο Κοινοβούλιο για το κόμμα FrontNational (FN) στην εκλογική περιφέρεια Nîmes. OF.P. εκείνη την εποχή ήταν μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ) και πρώτος αναπληρωτής του δημάρχου της Νιμ, ήταν ένας από τους πολιτικούς αντιπάλους. Στις 24 Οκτωβρίου 2011 ο κ. Sanchez δημοσίευσε ένα μήνυμα για τον F.P. στο δημοσίως προσβάσιμο «τοίχο» του Facebook, τον οποίο διηύθυνε προσωπικά: «Ενώ το FN έχει λανσάρει τη νέα του εθνική ιστοσελίδα εντός χρονοδιαγράμματος, αφιερώστε μια σκέψη για τον ευρωβουλευτή της NîmesUMP [Ένωση για ένα Λαϊκό Κίνημα] [F.P.], του οποίου ο ιστότοπος, ο οποίος υποτίθεται ότι θα κυκλοφορούσε σήμερα, εμφανίζει ένα δυσοίωνο τριπλό μηδέν στην αρχική του σελίδα…».
Τρίτοι, S.Β. και L.R., πρόσθεσαν ορισμένα σχόλια κάτω από την ανάρτηση του προσφεύγοντος. Στις 25 Οκτωβρίου 2011, η Leila T., σύντροφος του F.P., έλαβε γνώση των σχολίων. Αισθανόμενη άμεσα προσβεβλημένηαπό αυτά που θεωρούσε «ρατσιστικά» σχόλια, πήγε αμέσως στο κομμωτήριο που διαχειρίζεται ο S.B., τον οποία γνώριζε προσωπικά. Ο S.B., η οποία αγνοούσε ότι ο «τοίχος» του προσφεύγοντος στο Facebook ήταν δημόσιος, διέγραψε αμέσως το σχόλιό του.
Στις 26 Οκτωβρίου 2011 η Leila T. υπέβαλε στην εισαγγελία της Nîmes μήνυση κατά του κ. Sanchez, S.B. και L.R. λόγω των προσβλητικών σχολίων που δημοσιεύθηκαν στον τοίχο του προσφεύγοντος.Στις 27 Οκτωβρίου 2011, ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα μήνυμα στον «τοίχο» του καλώντας τους χρήστες «να είστε προσεκτικοί με το περιεχόμενο των σχολίων [τους]», αλλά δεν παρενέβη σε σχέση με τα ήδη αναρτημένα σχόλια. Οι S.B. και L.R. κλήθηκαν να εμφανιστούν ενώπιον του Ποινικού Δικαστηρίου της Nîmes σχετικά με την ανάρτηση των επίμαχων σχολίων στον «τοίχο» του προσφεύγοντος στο Facebook, για να απαντήσουνστις κατηγορίες υποκίνησης μίσους ή βίας κατά ομάδας ή ατόμου, ιδίως της Leila T., λόγω καταγωγής ή του γεγονότος ότι ανήκουν ή δεν ανήκουν σε συγκεκριμένη εθνοτική ομάδα, έθνος, φυλή ή θρησκεία.
Στις 28 Φεβρουαρίου 2013 το Ποινικό Δικαστήριοέκρινε τον προσφεύγοντα, τους S.B. και L.R. εόχους σύμφωνα με τις κατηγορίες και επέβαλε στον καθένα τους πρόστιμο 4.000 ευρώ. Ο προσφεύγων και ο S.B. καταδικάστηκαν επίσης,να καταβάλουν από κοινού 1.000 ευρώ στη Leila Τ., ως πολιτική αγωγή, για αποζημίωση ηθικής βλάβης. Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, έχοντας δημιουργήσει μια υπηρεσία με σκοπό την επικοινωνία με το κοινό μέσα από ηλεκτρονικά μέσα με δική του πρωτοβουλία με σκοπό την ανταλλαγή απόψεων, και έχοντας αφήσει τα προσβλητικά σχόλια στο τοίχο του, που εξακολουθούσαν να είναι ορατά στις 6 Δεκεμβρίου 2011, ο προσφεύγων δεν είχε ενεργήσει έγκαιρα με σκοπό να σταματήσει τη διάδοσή τους και ως εκ τούτου ήταν «ένοχος ως ο κύριος παραβάτης». Έκρινε τους S.B. και L.R. ενόχους ως συνεργούς.
Ο προσφεύγων άσκησε έφεση.Το Εφετείο της Nîmes επικύρωσε την καταδίκη του προσφεύγοντος, μειώνοντας το πρόστιμο στα 3.000 ευρώ. Επίσης τον καταδίκασε να καταβάλει στην Leila T. 1.000 ευρώ για δικαστικά έξοδα. Το Εφετείο έκρινε ότι το Κακουργιοδικείο είχε ορθώς διαπιστώσει ότι τα σχόλια καθόριζαν με σαφήνεια την εν λόγω ομάδα, δηλαδή άτομα που ακολουθούσαν την μουσουλμανική πίστη, και ότι συνδέοντας την μουσουλμανική κοινότητα με το έγκλημα και την ανασφάλεια στην πόλη της Nîmes ήταν πιθανό να προκαλέσει ένα έντονο αίσθημα απόρριψης ή εχθρότητας προς αυτήν την ομάδα. Επιπλέον, έκρινε ότι με τη συνειδητή δημοσιοποίηση του «τοίχου» του στο Facebook, ο προσφεύγων είχε αναλάβει την ευθύνηγια το περιεχόμενο των προσβλητικών σχολίων που αναρτήθηκαν – τα οποία, σύμφωνα με τις δηλώσεις που είχε κάνει για να δικαιολογήσει τη θέση του, θεώρησε συμβατή με την ελευθερία της έκφρασης – και ότι η δική του ιδιότητα ως πολιτικού του απαιτούσε να είναι ακόμη πιο προσεκτικός.
Ο προσφεύγων άσκησε αναίρεση στο Ακυρωτικό Δικαστήριο, η οποία απορρίφθηκε.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο ξεκίνησε σημειώνοντας ότι η ποινική καταδίκη του προσφεύγοντος είχε εκδοθεί βάσει του άρθρου 23, πρώτο εδάφιο, άρθρο 24, όγδοο εδάφιο, του νόμου της 29 Ιουλίου 1881, και άρθρο 93-3 του Ν. 82-652 της 29 Ιουλίου 1982. Όπως είχε προηγουμένως διαπιστωθεί, ποινική καταδίκη σύμφωνα με τα άρθρα 23 και 24 του νόμου της 29Ιουλίου 1881 πληρούσε την απαίτηση προβλεψιμότητας του νόμου για τους σκοπούς του άρθρου 10. Επιπλέον, ο προσφεύγων δεν είχε τεκμηριώσει τον ισχυρισμό του ότι η ερμηνεία των εθνικών δικαστηρίων ήταν αυθαίρετη ή προδήλως παράλογη.
Το άρθρο 93-3 του Ν. 82-652 της 29 Ιουλίου 1982 διατυπώθηκε με επαρκή ακρίβεια, για τους σκοπούς του άρθρου 10, για να μπορέσει ο προσφεύγων να ρυθμίσει τη συμπεριφορά του υπό τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρχε καμία αμφιβολία, λαμβάνοντας υπόψη τη συλλογιστική που προέβαλαν τα εθνικά δικαστήρια, ότι η παρέμβαση επιδίωκε όχι μόνο τον νόμιμο σκοπό της προστασίας της φήμης ή τα δικαιώματα των άλλων αλλά και την πρόληψη της αταξίας και του εγκλήματος.
Μετά από μια μακρά επισκόπηση της νομολογίας της σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης, τον πολιτικό λόγο, τη ρητορική μίσους, το Διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το Δικαστήριο αναφέρθηκε στα ακόλουθα σημεία:
Το πλαίσιο και η φύση των επίμαχων σχολίων
Σημειώνοντας ότι δεν υπήρχε καθολικός ορισμός της «ρητορικής μίσους», το Δικαστήριο έκρινε απαραίτητο να εξετάσει το περιεχόμενο των επίμαχων σχολίων, τα οποία είχαν αναρτηθεί από δύο διαφορετικούς συγγραφείς, τον S.B. και L.R., ιδίως υπό το φως των λόγων που προβάλλουν τα εθνικά δικαστήρια.
Το Ποινικό Δικαστήριο είχε σημειώσει εξαρχής ότι οι παρατηρήσεις είχαν «καθορίσει τέλεια» μια συγκεκριμένη ομάδα προσώπων, δηλαδή μουσουλμάνων, και ότι η ομάδα συνδέθηκε με αντικειμενικά προσβλητική γλώσσα, τονίζοντας την επιδιωκόμενη σύνδεση μεταξύ μιας ομάδας και της εγκληματικότητας.
Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι τα σχόλια του L.R. είχαν γίνει σε ένα πολύ συγκεκριμένο πλαίσιο, ενόψει εκλογών και στον «τοίχο» του Facebook ενός υποψηφίου του οποίου τις ιδέες υποστήριξε και για τον οποίο στην πραγματικότητα εργαζόταν ως βοηθός εκστρατείας. Ο συγγραφέας είχε προσπαθήσει να παραπονεθεί για την τοπική κατάσταση χρησιμοποιώντας λέξεις και ύφος με το οποίο ο προσφεύγων δεν αποστασιοποιήθηκε.Το Δικαστήριο δέχθηκε ότι τα σχόλια αντανακλούσαν την επιθυμία να διαμαρτυρηθούν για ορισμένες τοπικές δυσκολίες ή ακόμη και για την κοινωνική αγωνία που θα μπορούσε να απαιτήσει πολιτική απάντηση, πέρα από το γεγονός ότι αντιστοιχούσαν σε συγκεκριμένο τύπο επικοινωνίας που βρίσκεται σε ορισμένες διαδικτυακές πύλες. Επανέλαβε ωστόσο ότι, σε έναεκλογικό πλαίσιο, ο αντίκτυπος του ρατσιστικού και ξενοφοβικού λόγου ήταν μεγαλύτερος και πιο επιβλαβής, ιδιαίτερα όπου το πολιτικό και κοινωνικό κλίμα ήταν ταραγμένο και υπήρχαν σαφείς εντάσεις στο εσωτερικό του πληθυσμού. Όταν ερμηνεύονται και αξιολογούνται στο άμεσο πλαίσιο τους, τα επίμαχα σχόλια πραγματικά ισοδυναμούσαν με ρητορική μίσους. Έτσι, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα σχόλια που δημοσιεύτηκαν από τον S.B. και L.R. στον «τοίχο» του προσφεύγοντος στο Facebook ήταν σαφώς παράνομα.
Το πολιτικό πλαίσιο και η ειδική ευθύνη του προσφεύγοντος σε σχέση με σχόλια που δημοσιεύονται από τρίτα κόμματα.
Αναφερόμενο στην απόφασή του στο Τμήμα Μείζονος Σύνθεσης στην υπόθεση DelfiAS κατά Εσθονίας, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο «τοίχος» του προσφεύγοντος στο Facebook δεν ήταν συγκρίσιμος με μια «μεγάλη επαγγελματικά διαχειριζόμενη διαδικτυακή ειδησεογραφική πύλη που λειτουργεί σε εμπορική βάση». Προσέγγισε λοιπόν το ζήτημα υπό το πρίσμα των «καθηκόντων και ευθυνών», κατά την έννοια του άρθρου 10 § 2, που θα αναληφθούν από πολιτικούς όταν αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για πολιτικούς σκοπούς, ιδιαίτερα για να επιτευχθούν εκλογικοί στόχοι, ανοίγοντας δημόσια προσβάσιμα φόρουμ στο Διαδίκτυο όπου οι αντιδράσεις και τα σχόλια χρηστών θα μπορούσαν να δημοσιευτούν. Ο προσφεύγων δεν ήταν απλώς ένας ιδιώτης και ο ίδιος είχε επισημάνει ότι χρησιμοποιούσε τον λογαριασμό του στο Facebook ως τοπικός σύμβουλος, για πολιτικούς σκοπούς και εν όψει εκλογών.
Το Δικαστήριο τόνισε ότι η αρχική θέση του προσφεύγοντος δεν είχε αμφισβητηθεί, αλλά η υπόθεση είχε αλλάξει αποκλειστικά λόγω της έλλειψης επαγρύπνησης και της αποτυχίας του να αντιδράσει σε σχέση με τα σχόλια που δημοσιεύτηκαν από τον S.B. και L.R. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο καταλογισμός ευθύνης για πράξεις τρίτων ενδέχεται να ποικίλλει ανάλογα με τις τεχνικές μετριοπάθειας ή ελέγχου που εφαρμόζονται από χρήστες του Διαδικτύου που χαρακτηρίζονταν από το νόμο ως «παραγωγοί» και οι οποίοι απλώς χρησιμοποιούσαν κοινωνικά δίκτυα ή λογαριασμούς για μη εμπορικούς σκοπούς. Δεν υπάρχει συναίνεση για το θέμα αυτό μεταξύ των κρατών μελών. Ωστόσο, το Δικαστήριο έκρινε ότι για να υπάρξει ευθύνη ενός προσώπου ως «παραγωγού», κατά την έννοια του άρθρου 93-3 του Ν. 82-652 της 29 Ιουλίου 1982, απαιτείται η προϋπόθεση ότι υπήρχαν διασφαλίσεις για τον επιμερισμό αυτής της ευθύνης, ο οποίος επρόκειτο να εφαρμοστεί σε ένα πλαίσιο κοινής ευθύνης μεταξύ διαφόρων φορέων. Κατά τη άποψη του Δικαστηρίου, ενώ επαγγελματικές οντότητες που δημιούργησαν κοινωνικά δίκτυα και τα οποία ήταν προσβάσιμα σε άλλους χρήστες είχαν αναγκαστικά ορισμένες υποχρεώσεις, έπρεπε να υπάρξει επιμερισμός της ευθύνης μεταξύ όλων των εμπλεκομένων παραγόντων, επιτρέποντας, αν χρειαστεί, να αποδοθεί ευθύνη ανάλογα με την αντικειμενική κατάσταση του καθενός. Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια στην παρούσα υπόθεση είχαν αναφερθεί στην ιδιότητα του προσφεύγοντος ως πολιτικού και είχαν συναγάγει από αυτό ότι είχε δεσμευτεί από ειδική υποχρέωση. Λόγω της ιδιαιτερότητας της πολιτικής θέσης και της δημόσιας θέσης του στην κοινωνία, ήταν πιο πιθανό να επηρεάσει τους ψηφοφόρους ή ακόμη και να τους υποκινήσει, άμεσα ή έμμεσα, να υιοθετήσουν θέσεις και συμπεριφορές που μπορεί να αποδειχθούν παράνομες, εξηγώντας έτσι το γιατί θα μπορούσε να περιμένει κανείς ότι θα έπρεπε είναι «ακόμη πιο προσεκτικός».
Υπό τις συνθήκες της παρούσας υπόθεσης, ενώ αναφέρεται στην προγενέστερη διαπίστωσή του ότι το περιεχόμενο των σχόλιων που δημοσιεύτηκαν στον «τοίχο» του προσφεύγοντος ήταν σαφώς παράνομα, το Δικαστήριο έκρινε ότι το Ποινικό Δικαστήριο και το Εφετείο της Νιμ ήταν σε καλύτερη θέση να αξιολογήσουν τα γεγονότα υπό το πρίσμα του δύσκολου τοπικό πλαισίου και την αναγνωρισμένη πολιτική τους διάσταση. Το Δικαστήριο επομένως πλήρως ενέκρινε την άποψη του Τμήματος ότι η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε στα επίμαχα σχόλια είχε σαφώς υποκινήσει μίσος και βία εναντίον ενός ατόμου λόγω της θρησκείας του και αυτό δεν μπορούσε να συγκαλυφθεί ή ελαχιστοποιηθεί από το εκλογικό πλαίσιο ή από την επιθυμία να συζητηθούν τοπικά προβλήματα.
Μέτρα που έλαβε ο προσφεύγων
Το Δικαστήριο, παρατηρώντας ότι ένας ελάχιστος βαθμός μετριασμού ή αυτόματου φιλτραρίσματος θα μπορούσε να είναι επιθυμητός για τον εντοπισμό σαφώς παράνομων σχολίων, σημείωσε ότι ο προσφεύγων ήταν ελεύθερος να αποφασίσει αν θα έχει ή όχι δημόσια προσβάσιμο τον «τοίχο» του λογαριασμού του στο Facebook. Τα εγχώρια δικαστήρια είχαν λάβει υπόψη το γεγονός ότι είχε επιλέξει να το κάνει προσιτό στο κοινό και είχε «επομένως, εξουσιοδοτήσει τους φίλους του να δημοσιεύσουν σχόλια σε αυτό». Το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν μπορούσε να τιμωρηθεί για αυτή καθεαυτή την απόφαση. Ωστόσο, ενόψει των τοπικών και εκλογικών εντάσεων εκείνη την εποχή, η επιλογή αυτή δεν ήταν σαφώς χωρίς ορισμένες δυνητικά σοβαρές συνέπειες, όπως όφειλε να γνωρίζει ο προσφεύγων.
Το Δικαστήριο επεσήμανε περαιτέρω ότι η χρήση του Facebook υπόκειται στην αποδοχή ορισμένων όρων και προϋποθέσεων που ορίζονται από το κοινωνικό δίκτυο, ιδίως εκείνες στη «Δήλωση δικαιωμάτων και ευθύνες» αποδεκτές από κάθε χρήστη. Ωστόσο, ο προσφεύγων θεώρησε σκόπιμο να επιστήσει τη προσοχή των «φίλων» του «να είναι πιο προσεκτικοί με το περιεχόμενο των σχολίων [τους]», δείχνοντας έτσι προφανώς ότι είχε τουλάχιστον επίγνωση των ζητημάτων που δημιουργούσαν ορισμένες αναρτήσεις. Ωστόσο, ο ίδιος δεν είχε διαγράψει τα επίμαχα σχόλια, ούτε έκανε τον κόπο να ελέγξει το περιεχόμενο των σχολίων που τότε ήταν δημόσια προσβάσιμα. Πιο συγκεκριμένατο σχόλιο του S.B., το οποίο είχε αποσυρθεί αμέσως από τον συντάκτη του λιγότερο από 24 ώρες μετά την ανάρτηση, το Τμήμα Μείζονος Σύνθεσης δέχθηκε ότι δεν μπορούσε να απαιτηθεί από τον προσφεύγοντα να έχει ενεργήσει ακόμη πιο γρήγορα, ενώ σημειώνεται ότι ήταν μόνο ένα από τα στοιχεία που έπρεπε να ληφθούν υπόψη στην υπόθεση. Ο προσφεύγων είχε πράγματι διωχθεί, και τελικά καταδικάστηκε, όχι για την αναφορά των σχόλιων του S.B. ή L.R., αλλά επειδή δεν προχώρησε στην έγκαιρη διαγραφή όλων των παράνομων σχόλιων που δημοσιεύτηκαν στον «τοίχο» του στο Facebook. Αυτά τα σχόλια ανταποκρίνονται και αλληλοσυμπληρώνονται μετά την αρχική θέση του προσφεύγοντος συνεπώς για το Δικαστήριοδεν αποτελούσαν απλώς ένα νήμα συζήτησης αλλά σαφώς μια μορφή συνεχόμενου διαλόγου που εκπροσωπείένα συνεκτικό σύνολο, και ήταν λογικό για τις εγχώριες αρχές να αντιληφθούν τα σχόλια ως τέτοια.
Θα μπορούσε επίσης να ειπωθεί ότι η διαγραφή του μηνύματος του S.B. – του μόνου που αναφέρει άμεσα τη Leila T. -δεν είχε απαλλάξει τον προσφεύγοντα από την ευθύνη για την καταγγελία της. Το Δικαστήριο τόνισε ότι η ευθύνη του προσφεύγοντος, τόσο η ποινική όσο και η αστική, δεν είχε αναληφθεί λόγω οποιουδήποτε συγκεκριμένου σχολίου λαμβανομένου μεμονωμένα.
Το Δικαστήριο παρατήρησε περαιτέρω ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν εκδώσει αιτιολογημένες αποφάσεις και είχαν προχωρήσει σε εύλογη εκτίμηση των γεγονότων, εξετάζοντας συγκεκριμένα το ερώτημα αν ο προσφεύγων γνώριζε τα παράνομα σχόλια που αναρτήθηκαν στον «τοίχο» του στο Facebook. Το Δικαστήριο έκρινε σκόπιμο να προχωρήσει σε ανάλυση αναλογικότητας με βάση το βαθμό ευθύνης που μπορεί να αποδοθεί στον ενδιαφερόμενο, είτε πρόκειται για ιδιώτη, είτε για τοπικό σύμβουλο και για υποψήφιο για εκλογή σε τοπικό αξίωμα ή διακεκριμένο πολιτικό πρόσωπο σε εθνικό επίπεδο.
Δυνατότητα απόδοσης ευθύνης των συγγραφέων έναντι του προσφεύγοντος
Το Τμήμα Μείζονος Σύνθεσης αναφέρθηκε στα πορίσματά του σχετικά με τη νομιμότητα της παρέμβασης, από τα οποία μπορούσε να φανεί ξεκάθαρα ότι οι πράξεις για τις οποίες κατηγορήθηκε ο προσφεύγων ήταν και οι δύο διαφορετικές σε σχέση με αυτά που διαπράχθηκαν από τους συντάκτες των παράνομων σχολίων και διέπονται από διαφορετικό καθεστώς ευθύνης. Επικύρωσε το πόρισμα του Τμήματος ότι δεν είχε ασκηθεί ποινική δίωξη στον προσφεύγοντα αντί του S.Β. και L.R., οι οποίο είχαν καταδικαστεί.
Συνέπειες της εσωτερικής διαδικασίας για τον προσφεύγοντα
Ενώ μια ποινική καταδίκη θα μπορούσε να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα για τους χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή των φόρουμ συζήτησης,δεν θα έπρεπε να αποκλειστεί σε περίπτωση ρητορικής μίσους ή υποκίνησης σε βία. Στην προκειμένη περίπτωση ο προσφεύγων, στον οποίο θα μπορούσε ενδεχομένως να είχε επιβληθεί αυστηρότερη ποινή, καταδικάστηκε μόνο σε χρηματική ποινή4.000 ευρώ σε πρώτο βαθμό, που μειώθηκε σε 3.000 ευρώ από το Εφετείο μαζί με την καταβολή 1.000 ευρώ στην Leila Τ. για τα δικαστικάτηςέξοδα. Εξάλλου, δεν υπήρξαν άλλες συνέπειες για τον προσφεύγοντα, ο οποίος δεν είχε υποστηρίξει ότι είχε στη συνέχεια αναγκαστεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του ή ότι η καταδίκη του είχε αποτρεπτική επίδραση στην ελευθερία της έκφρασης ήοποιαδήποτε αρνητική επίπτωση στη μετέπειτα πολιτική του καριέρα.
Με βάση την εκτίμηση των ειδικών περιστάσεων της παρούσας υπόθεσης και λαμβάνοντας υπόψητο περιθώριο εκτίμησης που παρέχεται στο εναγόμενο κράτος, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων βασίστηκαν σε σχετικούς και επαρκείς λόγους, τόσο ως προς την αποδιδόμενη ευθύνη στον προσφεύγοντα, με την ιδιότητά του ως πολιτικού, για τα παράνομα σχόλια που αναρτήθηκαν ενόψει εκλογών στον «τοίχο» του στο Facebook από τρίτους, που οι ίδιοι είχαν ταυτοποιηθεί και διωχθεί ως συνεργοί, και ως προς την ποινική του καταδίκη. Η εν λόγω παρέμβαση θα μπορούσε επομένως, να θεωρείται ότι ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
Μειοψηφούσες απόψεις
Ο δικαστής Kūris εξέφρασε σύμφωνη γνώμη. Ο δικαστής Ravarani και ο δικαστής Bošnjak εξέφρασαν ο καθένας αντίθετη γνώμη. Οι δικαστές Wojtyczek και Zünd εξέφρασαν κοινή αντίθετη γνώμη. Αυτές οι απόψεις επισυνάπτονται στην απόφαση (επιμέλεια: echrcaselaw.com).