ΑΠΟΦΑΣΗ
Stepanyan κατά Αρμενίας της 24.01.2023 (αρ. προσφ. 12105/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η θυγατέρα του προσφεύγοντος, Μ.Stepanyan, διαγνώστηκε με οξεία εντερική λοίμωξη, αφυδάτωση, γαστρεντερίτιδα και τοξίκωση κατά την νοσηλεία της στο Ιατρικό Κέντρο Abovyan, όπου και κατέληξε. Υπεύθυνος για την διάγνωση ήταν ο Δρ. H.A.
Η έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων της 4 Νοεμβρίου 2010 διαπίστωσε, μεταξύ άλλων, πως υπήρχαν επαρκείς ιατροδικαστικές αποδείξεις ότι ο Η.Α. δεν είχε τοποθετήσει την Μ. Stepanyan σε μονάδα εντατικής θεραπείας και είχε διαγνώσει εσφαλμένα τις ασθένειές της, με αποτέλεσμα ο H.A. να μην παράσχει καμία θεραπεία για τις πραγματικές ασθένειες της ασθενούς.
Η ποινική διαδικασία επαναλήφθηκε και, κατόπιν αιτήματος του H.A., διενεργήθηκε πρόσθετη πραγματογνωμοσύνη.
Επικαλούμενος τα άρθρα 2 και 13 της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων κατήγγειλε ότι οι εθνικές αρχές δεν διεξήγαγαν αποτελεσματική έρευνα για το θάνατο της κόρης του και ότι δεν υπήρχε αποτελεσματικός μηχανισμός που να του επιτρέπει να λάβει αποζημίωση.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι η ποινική έρευνα που κινήθηκε λόγω του θανάτου της Μ. Stepanyan έπαυσε δύο φορές, λόγω έλλειψης αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της ιατρικής αμέλειας και του θανάτου της κόρης του προσφεύγοντος.
Ο επικεφαλής της έρευνας διεξήγαγε άλλη μία ιατροδικαστική εξέταση κατόπιν αιτήματος του ιατρού η οποία περατώθηκε, όταν διαπιστώθηκε πως υπήρχαν ήδη επαρκή στοιχεία από τα οποία προέκυπτε ότι ο H.A. δεν είχε προβεί σε όλες τις αναγκαίες ιατρικές εξετάσεις.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε αποτελεσματική διαδικασία για τον προσφεύγοντα, ώστε να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης για την ιατρική αμέλεια στην οποία είχε πέσει θύμα το παιδί του, επιδικάζοντας στον προσφεύγοντα το ποσό των 12.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 2
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Στις 6 Ιουλίου 2010 γύρω στις 9 μ.μ. η M. Stepanyan, η οποία ήταν αδύναμη, εισήχθη στο Ιατρικό Κέντρο Abovyan. Εξετάστηκε από τον Δρ. H.A., ο οποίος διέγνωσε οξεία εντερική λοίμωξη, αφυδάτωση, γαστρεντερίτιδα και τοξίκωση και την τοποθέτησε στην αίθουσα εντατικής θεραπείας.
Στις 7 Ιουλίου 2010, στις 6.55 π.μ., η κατάσταση της M. Stepanyan επιδεινώθηκε απότομα και κλήθηκε επειγόντως ειδικός εντατικής θεραπείας με αποτέλεσμα τον θάνατο της στις 7.45 π.μ.
Την ίδια ημερομηνία ασκήθηκε ποινική δίωξη σύμφωνα με το άρθρο 130 § 2 του Ποινικού Κώδικα (ιατρική αμέλεια με αποτέλεσμα το θάνατο).
Σύμφωνα με την έκθεση νεκροψίας της 9 Αυγούστου 2010, αιτία θανάτου ήταν η καρδιοπνευμονική ανακοπή λόγω μυοκαρδίτιδας, συσταλτικής δυσλειτουργίας των καρδιομυοκυττάρων, οιδήματος, διάμεσης πνευμονοπάθειας και βρογχικής απολέπισης.
Η έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων της 4 Νοεμβρίου 2010 διαπίστωσε, μεταξύ άλλων, ότι οι εξετάσεις της M. Stepanyan μετά την εισαγωγή της στο νοσοκομείο ήταν ανεπαρκείς και ελλιπείς, ενώ η παρεχόμενη θεραπεία ήταν ελλιπής και εσφαλμένη. Λαμβάνοντας υπόψη την εξαιρετικά σοβαρή κατάστασή της κατά την εισαγωγή, η εντατική θεραπεία με μηχανικό αερισμό για την υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών ήταν απαραίτητη. Λόγω της οξείας κατάσταση του παιδιού, δεν μπορούσε να διευκρινιστεί οριστικά αν θα ήταν δυνατό να σωθεί η ζωή του, ωστόσο, αν οι εξετάσεις είχαν γίνει πλήρως σε συνδυασμό με την θεραπεία που οργανώθηκε στη μονάδα εντατικής θεραπείας, η πιθανότητα διάσωσης του παιδιού θα ήταν μεγαλύτερη. Έτσι, ο H.A. θα έπρεπε να είχε τοποθετήσει το παιδί στη μονάδα εντατικής θεραπείας.
Στις 18 Φεβρουαρίου 2011 παραδόθηκε συμπληρωματική έκθεση της ομάδας εμπειρογνωμόνων, με την οποία διαπιστώθηκε, μεταξύ άλλων, ότι η καρδιοαναπνευστική παθολογία της M. Stepanyan δεν είχε διαγνωστεί λόγω της μη διενέργειας των αναγκαίων ιατρικών εξετάσεων (εξετάσεις αίματος και ούρων, ηλεκτροκαρδιογράφημα και ακτινογραφία θώρακος). Ως αποτέλεσμα, το παιδί δεν είχε λάβει τη θεραπεία που ήταν απαραίτητη για την κατάστασή του. Σε περίπτωση θεραπείας στη μονάδα εντατικής θεραπείας οι πιθανότητες θετικής έκβασης θα μπορούσαν ενδεχομένως να είναι υψηλότερες. Ωστόσο, υπήρχε υψηλό ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των παιδιών που έπασχαν από τέτοιες ασθένειες και δεν μπορούσε να αποκλειστεί αρνητική έκβαση ακόμη και σε περίπτωση σωστής διάγνωσης και θεραπείας.
Στις 4 Μαρτίου 2011, ο επικεφαλής της έρευνας αποφάσισε να περατώσει την ποινική διαδικασία διαπιστώνοντας ότι δεν υπήρχε αιτιώδης συνάφεια μεταξύ των ελλείψεων της θεραπείας της M. Stepanyan και του θανάτου της και ότι, ακόμη και με την απαιτούμενη και έγκαιρη ιατρική περίθαλψη, δεν μπορούσε να αποκλειστεί αρνητικό αποτέλεσμα.
Κατόπιν της προσφυγής του προσφεύγοντος, με απόφαση της 15 Ιουνίου 2011, το περιφερειακό δικαστήριο Κotayk ακύρωσε την απόφαση να περατωθεί η διαδικασία, κρίνοντας ότι ο ερευνητής δεν είχε λάβει δεόντως υπόψη τα αποτελέσματα των ιατροδικαστικών εξετάσεων. Επισήμανε ότι το άρθρο 130 του ΠΚ προέβλεπε την ευθύνη για τη μη ορθή άσκηση των επαγγελματικών καθηκόντων του ιατρικού προσωπικού και δεν προέβλεπε απαλλαγή από αυτήν για την εξασφάλιση υψηλής ή μικρής πιθανότητας να σωθεί η ζωή ασθενούς. Υπήρχαν επαρκείς ιατροδικαστικές αποδείξεις ότι ο Η.Α. δεν είχε τοποθετήσει την Μ. Stepanyan σε μονάδα εντατικής θεραπείας και είχε διαγνώσει εσφαλμένα τις ασθένειές της, με αποτέλεσμα ο H.A. να μην παράσχει καμία θεραπεία για τις πραγματικές ασθένειες της ασθενούς.
Η ποινική διαδικασία επαναλήφθηκε και, κατόπιν αιτήματος του H.A., έγινε πρόσθετη πραγματογνωμοσύνη. Στη έκθεση της 21 Δεκεμβρίου 2011, η νέα ομάδα εμπειρογνωμόνων επανέλαβε ουσιαστικά τα πορίσματα των προηγούμενων εκθέσεων.
Στις 26 Δεκεμβρίου 2011, ο επικεφαλής της έρευνας αποφάσισε να περατώσει την ποινική διαδικασία για τους ίδιους λόγους όπως και πριν.
Οι εφέσεις του προσφεύγοντος κατά της απόφασης αυτής απορρίφθηκαν αμετάκλητα στις 14 Ιουλίου 2012 από το Ακυρωτικό Δικαστήριο.
Επικαλούμενος τα άρθρα 2 και 13 της Σύμβασης, ο προσφεύγων κατήγγειλε ότι οι εθνικές αρχές δεν διεξήγαγαν αποτελεσματική έρευνα για τον θάνατο της κόρης του και ότι δεν υπήρχε αποτελεσματικός μηχανισμός που να του επιτρέπει να λάβει αποζημίωση.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο σημείωσε, ότι η προσφυγή δεν ήταν προδήλως αβάσιμη κατά την έννοια του άρθρου 35 παράγραφος 3 στ. α της ΕΣΔΑ ή απαράδεκτη για οποιονδήποτε άλλο λόγο και κρίθηκε παραδεκτή.
Οι εφαρμοστέες γενικές αρχές σχετικά με τις δικονομικές υποχρεώσεις του κράτους στον τομέα της ιατρικής αμέλειας συνοψίζονται στην προαναφερθείσα απόφαση Lopes de Sousa Fernandes (§§ 214-21 βλ. επίσης, στο άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, Botoyan κατά Αρμενίας της 08.02.2022, αριθ.5766/17, §§ 90-95).
Ο προσφεύγων δεν ισχυρίστηκε ότι ο θάνατος της κόρης του προκλήθηκε εκ προθέσεως. Ούτε τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης συνηγορούν υπέρ του αντιθέτου. Ως εκ τούτου, το άρθρο 2 της ΕΣΔΑ δεν απαιτούσε κατ’ ανάγκη την άσκηση ποινικής δίωξης (βλ. Vo κατά Γαλλίας, αριθ. προσφ. 53924/00, § 90). Στο μέτρο που παρασχέθηκε ένα τέτοιο ένδικο βοήθημα και ο προσφεύγων έκανε χρήση του, μια τέτοια διαδικασία θα μπορούσε από μόνη της να εκπληρώσει τη διαδικαστική υποχρέωση του άρθρου 2, αν κρινόταν αποτελεσματική (βλ. Lopes de Sousa Fernandes §232 και Scripnic κατά Δημοκρατίας της Μολδαβίας της 13.04.2021, αρ. προσφ. 63789/13, §§ 31 και 35).
Το Δικαστήριο επισήμανε, ότι η ποινική έρευνα που κινήθηκε λόγω του θανάτου της Μ. Stepanyan έπαυσε δύο φορές λόγω έλλειψης αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της ιατρικής αμέλειας και του θανάτου του τέκνου του προσφεύγοντος. Λαμβανομένων υπόψη των διαπιστώσεων του περιφερειακού δικαστηρίου ότι η έρευνα πριν από την απόφασή του της 15 Ιουνίου 2011 δεν ήταν αποτελεσματική, το ΕΔΔΑ έπρεπε να εξετάσει την έρευνα που έλαβε χώρα μετά την εν λόγω απόφαση (Baranin και Vukčević κατά Μαυροβουνίου της 11.03.2021, αριθ. προσφ.. 24655/18 και 24656/18, § 14).
Παρά την ύπαρξη δύο εκθέσεων πραγματογνωμοσύνης, το κύρος των οποίων δεν αμφισβητήθηκε κατά την αρχική έρευνα και τις οποίες το περιφερειακό δικαστήριο επικαλέστηκε με την απόφασή του της 15 Ιουνίου 2011 ως έγκυρα και παραδεκτά αποδεικτικά στοιχεία, ο επικεφαλής της έρευνας διεξήγαγε άλλη μία ιατροδικαστική εξέταση κατόπιν αιτήματος του ιατρού.
Μολονότι η τρίτη έκθεση πραγματογνωμοσύνης δεν περιείχε νέες διαπιστώσεις, η ποινική διαδικασία περατώθηκε εκ νέου για τους ίδιους λόγους όπως και πριν, σε μια κατάσταση στην οποία, όπως επισήμανε το περιφερειακό δικαστήριο, υπήρχαν ήδη επαρκή στοιχεία από τα οποία προέκυπτε ότι ο H.A. δεν είχε προβεί σε όλες τις αναγκαίες ιατρικές εξετάσεις, παραλείποντας έτσι να διαγνώσει και να παράσχει αντίστοιχη θεραπεία στην κόρη του προσφεύγοντος.
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο θεώρησε ότι τα συμπεράσματα της έρευνας δεν βασίστηκαν σε διεξοδική και αντικειμενική ανάλυση όλων των σχετικών στοιχείων (βλ. Muradyan κατά Αρμενίας της 24.11.2016, αριθ. προσφ. 11275/07, § 135, Nana Muradyan κατά Αρμενίας της 05.04.2022, αριθ. προσφ. 69517/11, § 126και αντίθεση Sarishvili-Bolkvadze κατά Γεωργίας της 19.07.2018, αριθ.58240/08, § 85). Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ποινική διαδικασία στην παρούσα υπόθεση προσέκρουσε στις διαδικαστικές απαιτήσεις του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ.
Λαμβανομένης υπόψη της παραπάνω διαπίστωσης, το Δικαστήριο έπρεπε να εξετάσει αν ο προσφεύγων είχε στη διάθεσή του άλλα, ιδίως αστικά ή πειθαρχικά μέτρα (βλ. Calvelli και Ciglio κατά Ιταλίας, αριθ. 32967/96, § 51, ΕΔΔΑ 2002-I, και Vo, § 90).
Εντούτοις, το Δικαστήριο είχε ήδη διαπιστώσει σε προηγούμενη υπόθεση ότι δεν υπήρχαν αποτελεσματικά αστικά ή διοικητικά ένδικα βοηθήματα στην αρμενική έννομη τάξη όσον αφορά καταγγελίες που αφορούσαν προβαλλόμενη ιατρική αμέλεια (βλ. Botoyan § 116-30).
Από κανένα στοιχείο της υπό κρίση υπόθεσης δεν μπορούσε το Δικαστήριο να καταλήξει σε διαφορετικό συμπέρασμα. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο θεώρησε ότι δεν υπήρχε αποτελεσματική διαδικασία για τον προσφεύγοντα, ώστε να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης για την ιατρική αμέλεια, στην οποία είχε πέσει θύμα το παιδί του (βλ., mutatis mutandis, Botoyan, § 131).
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Στρασβούργο επιδίκασε στον προσφεύγοντα ποσό 12.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).