Διαδικασίες απελάσεων και επιστροφών, ζητήματα αποφάσεων επιστροφής, οικειοθελής αναχώρηση και άλλα ζητήματα
Εγκύκλιο με οδηγίες για την εφαρμογή των διατάξεων του ν.4825/2021 που αφορούν ζητήματα δικαίου αλλοδαπών, εξέδωσε το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.
Συγκεκριμένα, με την εγκύκλιο κοινοποιούνται οι διατάξεις του Νόμου 4825/2021, δυνάμει του οποίου επέρχονται μεταβολές, μεταξύ άλλων, στα άρθρα του ν.4636/2019 – Α΄ 169 {Περί Διεθνούς Προστασίας και άλλες διατάξεις} και του ν. 3907/2011 – Α’ 7 {Ίδρυση Υπηρεσίας Ασύλου και Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, προσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/115/ΕΚ “σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη – μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών” και λοιπές διατάξεις.}. Ως προς την εφαρμογή του νέου νομικού πλαισίου, ταξινομημένα κατ’ άρθρο του νέου νόμου 4825/2021, λαμβάνονται υπόψη τα κάτωθι:
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄ «ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΖΗΤΗΜΑΤΩΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΩΝ ΚΑΙ ΑΠΕΛΑΣΕΩΝ»
Άρθρο 1 – Διαδικασίες απελάσεων και επιστροφών.
Άρθρο 2 – Ζητήματα αποφάσεων επιστροφής – Αντικατάσταση της παρ. 1 και τροποποίηση της παρ. 4 του άρθρου 21 του ν. 3907/2011.
Άρθρο 3- Οικειοθελής Αναχώρηση – Αντικατάσταση του άρθρου 22 του ν. 3907/2011.
Άρθρο 7 – Παράταση προθεσμίας οικειοθελούς αναχώρησης
Αντικατάσταση των παρ. 1 και 2 του άρθρου 36 του ν. 3907/2011.
Α. Αντικατάσταση της παραγράφου 1 του άρθρου 21 του ν. 3907/2011 (Α΄ 7).
Η παράγραφος 1 άρθρου 21 του ν. 3907/2011 αντικαταστάθηκε από την παράγραφο 1 άρθρου 2 του ν. 4825/2021. Σε περίπτωση απόρριψης αίτησης διεθνούς προστασίας ή διακοπής εξέτασης του αιτήματος του άρθρου 81 του ν.4636/2019 (Α΄ 169) ή ανάκλησης καθεστώτος διεθνούς προστασίας, στην απόφαση που εκδίδεται περιλαμβάνεται σε κάθε περίπτωση και απόφαση επιστροφής του απορριφθέντος αλλοδαπού.
Πριν την έκδοση της απορριπτικής απόφασης, το όργανο που εκδίδει την απόφαση:
➢ ΠΡΩΤΟΝ αναζητά στη βάση χαρτογράφησης αλλοδαπών της ΕΛ.ΑΣ. με τον αριθμό φακέλου Διεύθυνσης Κρατικής Ασφάλειας (ΔΙ.Κ.Α.), εάν υφίσταται ήδη σε ισχύ άλλη απόφαση επιστροφής ή απέλασης που έχει εκδοθεί από την Ελληνική Αστυνομία και η απομάκρυνση του πολίτη της τρίτης χώρας έχει αναβληθεί έως ότου ολοκληρωθεί η εξέταση της αίτησης διεθνούς προστασίας και
➢ ΔΕΥΤΕΡΟΝ σε περίπτωση που δεν υφίσταται άλλη προηγούμενη απόφαση επιστροφής ή απέλασης, το όργανο που εκδίδει την απορριπτική απόφαση, ζητά κατ’ άρθρο 22 παράγραφος 4 του ν.3907/2011, όπως αυτή τροποποιήθηκε με το άρθρο 3 του ν.4825/2021, από τα όργανα της παραγράφου 2 του άρθρου 76 του ν.3386/2005, να εισηγηθούν εντός 48 ωρών, ως προς το αν υπάρχει κίνδυνος διαφυγής ή αν ο πολίτης της τρίτης χώρας αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια, τη δημόσια τάξη ή την εθνική ασφάλεια. Το ως άνω αίτημα θα διαβιβάζεται αποκλειστικά με μήνυμα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας, το οποίο θα αποστέλλεται στην ηλεκτρονική διεύθυνση της κατά τόπο αρμόδιας Αστυνομικής Διεύθυνσης (βλ. Παράρτημα), όπως αυτή θα προκύπτει βάσει των δηλωθέντων στην Υ.Α. στοιχείων διαμονής του αιτούντος. Παραθέτουμε κατωτέρω αναλυτικά τις οδηγίες χειρισμού σε σχέση με τις δύο βασικές περιπτώσεις που περιγράφει ο νόμος:
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1
Στην περίπτωση που ΔΕΝ υφίσταται άλλη απόφαση επιστροφής ή απόφαση απέλασης, το όργανο που εκδίδει την απορριπτική απόφαση διατάσσει το πρώτον την επιστροφή του πολίτη τρίτης χώρας.
1.α. Η απόφαση επιστροφής μπορεί να προβλέπει χρονικό διάστημα για οικειοθελή αναχώρηση, το οποίο κυμαίνεται μεταξύ επτά (7) και είκοσι πέντε (25) ημερών, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 3 του ν. 4825/2021. Το διάστημα αυτό χορηγείται αυτοδικαίως χωρίς να απαιτείται η υποβολή αιτήσεως από τον πολίτη τρίτης χώρας.
1.β. Εφόσον υπάρχει σύμφωνα με το άρθρο 22 παράγραφος 4 του ν.3907/2011, όπως αυτή τροποποιήθηκε με το άρθρο 3 του ν.4825/2021, από τα όργανα της παραγράφου 2 του άρθρου 76 του ν.3386/2005, Εισήγηση {ως ανωτέρω περιεγράφηκε} ότι υφίσταται κίνδυνος διαφυγής ή ότι ο πολίτης της τρίτης χώρας αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια ασφάλεια, τη δημόσια τάξη ή την εθνική ασφάλεια το όργανο που εκδίδει την απόφαση ΔΕΝ χορηγεί διάστημα οικειοθελούς αναχώρησης.
1.γ. Αν η αίτηση για διεθνή προστασία, έχει απορριφθεί, ως προδήλως αβάσιμη ή καταχρηστική, δεν χορηγείται χρονικό διάστημα οικειοθελούς αναχώρησης.
Παράταση προθεσμίας οικειοθελούς αναχώρησης.
Με την διάταξη του άρθρου 7 ν.4825/2021, όπως αυτό τροποποίησε τις παραγράφους 1 και 2 του άρθρου 36 του ν.3907/2011, αναπροσαρμόζεται το πλαίσιο εξέτασης των αιτημάτων παράτασης της προθεσμίας οικειοθελούς αναχώρησης. Η παράταση της προθεσμίας οικειοθελούς αναχώρησης χορηγείται, για κατάλληλο χρονικό διάστημα,το οποίο δεν μπορεί να υπερβαίνειτις εκατόν είκοσι (120) ημέρες {προθεσμία που προβλέπεται στο άρθρο 22, παράγραφος 2 όπως ισχύει με την τροποποίηση του άρθρου 3, νόμου 4825/2021}, κατόπιν σχετικής αίτησης του πολίτη τρίτης χώρας, η οποία υποβάλλεται πριν τη λήξη της αρχικής προθεσμίας και εξετάζεται κατά προτεραιότητα εντός δεκαπέντε (15) ημερών από την υποβολή της, κατά τη διάρκεια της οποίας η προθεσμία οικειοθελούς αναχώρησης λογίζεται ως σιωπηρώς παραταθείσα.
Η παράταση της προθεσμίας χορηγείται μόνο για τη διευθέτηση των εκκρεμών υποχρεώσεων που απορρέουν από τις συνθήκες ενόψει της αναχώρησης, λαμβανομένων υπόψη των ειδικών περιστάσεων κάθε περίπτωσης, όπως της διάρκειας της παραμονής του πολίτη τρίτης χώρας στην Ελλάδα, της φοίτησης των τέκνων αυτού σε σχολείο και της ύπαρξης άλλων οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών.
Κατά τη διάρκεια της ως άνω προθεσμίας ο πολίτης τρίτης χώρας δεν έχει δικαίωμα πρόσβασης σε προγράμματα κοινωνικής ένταξης. Σε περίπτωση έγκρισης παράτασης οικειοθελούς αναχώρησης παρέχεται δικαίωμα πρόσβασης στην εργασία αντίστοιχο της κατηγορίας που αφορούσε ο τίτλος διαμονής που κατείχε.
Σημειώνεται ότι σε περίπτωση μη απάντησης της αρμόδιας υπηρεσίας εντός της προθεσμίας του πρώτου εδαφίου, τεκμαίρεται η σιωπηρή απόρριψη της αίτησης παράτασης της προθεσμίας οικειοθελούς αναχώρησης
Επισημαίνουμε ωστόσο, ότι θα ήταν σκόπιμη η τήρηση της προθεσμίας εξέτασης του αιτήματος παράτασης (15 ημέρες) που τίθεται στην παραπάνω διάταξη.
Συνοπτικά, επομένως, παράταση της προθεσμίας της ως άνω οικειοθελούς αναχώρησης της παραγράφου 2 του άρθρου 22 του ν.3907/2011, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 3 του ν.4825/2021, μπορεί να δοθεί κατόπιν αίτησης του πολίτη τρίτης χώρας, η οποία απευθύνεται / υποβάλλεται στο Π.Γ.Α./Α.Κ.Α. και εξετάζεται από το όργανο που εξέδωσε την απορριπτική απόφαση, το οποίο και αποφαίνεται επ’ αυτής.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 2
Στην περίπτωση που υφίσταται προγενέστερη απόφαση επιστροφής ή απέλασης, αυτή ενσωματώνεται στην απόφαση α΄ βαθμού. Ειδικότερα, το όργανο που εκδίδει την απόφαση:
2.α. Εάν υπάρχει προηγούμενη απόφαση επιστροφής, τη μνημονεύει ρητά στο Προοίμιο της απορριπτικής απόφασης καθεστώτος διεθνούς προστασίας καθώς επίσης και στο διατακτικό της απόφασης αυτής και διατάσσεται η επιστροφή σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 21, παράγραφος 1, εδάφιο γ΄ του ν.3907/2011, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 2, παράγραφος 1 του ν.4825/2021 και ισχύει.
Στην περίπτωση αυτή το όργανο που εκδίδει την απορριπτική απόφαση διεθνούς προστασίας εξετάζει τη δυνατότητα χορήγησης διαστήματος οικειοθελούς αναχώρησης σύμφωνα με την ανωτέρω Περίπτωση 1.
2.β. Ομοίως εάν υπάρχει προηγούμενη απόφαση απέλασης του ν. 3386/2005, τη μνημονεύει ρητά στο Προοίμιο της απορριπτικής απόφασης καθεστώτος διεθνούς προστασίας καθώς επίσης και στο διατακτικό της απόφασης αυτής και διατάσσεται η επιστροφή σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 21, παράγραφος 1, εδάφιο γ΄ του ν.3907/2011, όπως τροποποιήθηκε με το άρθρο 2, παράγραφος 1 του ν.4825/2021 και ισχύει. Στην προαναφερθείσα απόφαση γίνεται μνεία στο άρθρο 1 του ν.4825/2021. Στην περίπτωση αυτή ΔΕΝ χορηγείται προθεσμία οικειοθελούς αναχώρησης.
Β. Τροποποίηση της παραγράφου 4 του άρθρου 21 του ν. 3907/2011.
Ο νόμος 4636/2019 διατήρησε σε ισχύ το άρθρο 67 του ν.4375/2016 (Α΄ 51), σύμφωνα με το οποίο οι αρμόδιες Αρχές Απόφασης μπορούσαν να παραπέμψουν απορριφθέντες πολίτες τρίτων χωρών από τη διαδικασία διεθνούς προστασίας για χορήγηση άδειας διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους σύμφωνα με το άρθρο 19Α του ν.4251/2014 (Α’ 80).
Με το άρθρο 61, περίπτωση ε΄, ν.4686/2020 (Α΄ 96), η δυνατότητα αυτή των Αρχών Απόφασης καταργήθηκε.
Με την παράγραφο 5 του άρθρου 72 του ν.4825/2021, καταργείται και ο τύπος της άδειας διαμονής, δηλαδή η περίπτωση στ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 19Α του ν. 4251/2014.
Σε κάθε περίπτωση, δεν υφίσταται πλέον διάταξη για παραπομπή, για ανθρωπιστικούς λόγους, απορριφθέντων αιτούντων διεθνούς προστασίας, ούτε ο τύπος της σχετικής άδειας διαμονής. Διευκρινίζουμε πως αιτήματα για χορήγηση άδειας διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους ερειδόμενα στη διάταξη του άρθρου 19Α ν.4251/2014 που έχουν ήδη κατατεθεί μέχρι τις 12.05.2020 (ημερομηνία δημοσίευσης του ν.4686/2020) θα εξεταστούν από την αρμόδια υπηρεσία του Υπουργείου, ενώ αιτήματα που κατατέθηκαν μετά την ημερομηνία αυτή δεν εξετάζονται.
Τέλος, επισημαίνουμε ότι η χορήγηση άδειας διαμονής για λόγους φιλευσπλαχνίας, ανθρωπιστικούς ή άλλους λόγους, σε πολίτη τρίτης χώρας, ο οποίος διαμένει παράνομα στην Ελληνική Επικράτεια, σύμφωνα με το άρθρο 19Α του ν. 4251/2014 όπως αναφέρεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 2 του ν.4825/2021, που τροποποιεί σχετικώς το πρώτο εδάφιο της παραγράφου 4 του άρθρου 21 του ν.3907/2011, δεν αφορά την Υπηρεσία Ασύλου ή την Αρχή Προσφυγών.