Διευκρινίσεις από το Δικαστήριο ΕΕ για την εφαρμογή της αρχής ne bis in idem κατά την εκτέλεση ευρ. εντάλματος σύλληψης για πράξεις που έχει υπάρξει προηγούμενη καταδίκη σε τρίτη χώρα
Επιμέλεια: Γεώργιος Π. Κανέλλος
Με τη δημοσιευθείσα στις 29-04-2021 απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) διευκρίνισε το εύρος της αρχής ne bis in idem που εφαρμόζεται κατά την εκτέλεση ΕΕΣ για πράξεις που έχει υπάρξει προηγούμενη καταδίκη σε τρίτη χώρα.
Ειδικότερα, το ΔΕΕ αποφάνθηκε ότι η δικαστική αρχή εκτελέσεως πρέπει να έχει περιθώριο εκτιμήσεως για να καθορίσει το αν πρέπει ή όχι να εκτελέσει το ΕΕΣ για τον λόγο που εξαγγέλλεται στο άρθρο 4, σημείο 5 της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ για το ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης και τις διαδικασίες παράδοσης μεταξύ των κρατών μελών.
Πρόσθετα, κατά το ΔΕΕ, η έννοια των «αυτών πράξεων» πρέπει να είναι αντικείμενο ομοιόμορφης ερμηνείας.
Ιστορικό της υπόθεσης
Τον Σεπτέμβριο του 2019, οι γερμανικές δικαστικές αρχές εξέδωσαν ευρωπαϊκό ένταλμα συλλήψεως εναντίον του Χ ζητώντας την παράδοσή του προκειμένου να ασκηθούν σε βάρος του ποινικές διώξεις για τις πράξεις που διέπραξε το 2012 κατά της συντρόφου του και της κόρης της.
Τον Μάρτιο του 2020, ο Χ συνελήφθη στην Ολλανδία. Στράφηκε κατά της παραδόσεώς του επικαλούμενος ότι είχε ήδη διωχθεί και καταδικαστεί αμετάκλητα για τις ίδιες πράξεις στο Ιράν. Ειδικότερα, αθωώθηκε για ορισμένες από αυτές, ενώ για τις υπόλοιπες καταδικάσθηκε σε στερητική της ελευθερίας ποινή την οποία εξέτισε κατά το μεγαλύτερο μέρος της πριν επωφεληθεί με μείωση της ποινής στο πλαίσιο γενικευμένου μέτρου επιείκειας που εφαρμόστηκε από αρχή που δεν είναι δικαστική, τον Ηγέτη της Επανάστασης εξ αφορμής της 40ής επετείου της ιρανικής επανάστασης.
Συνεπώς, κατά τον X, λόγω της προηγούμενης καταδίκης του στο Ιράν η αρχή ne bis in idem, όπως ορίζεται στο άρθρο 4, σημείο 5, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, έχει ενσωματωθεί στο ολλανδικό δίκαιο, αντιτίθεται στην εκτέλεση του εν λόγω ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης.
Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, η δικαστική αρχή εκτελέσεως μπορεί να αρνηθεί να εκτελέσει ευρωπαϊκό ένταλμα σύλληψης εάν ο εκζητούμενος έχει δικασθεί τελεσιδίκως για τις αυτές πράξεις σε τρίτη χώρα, υπό τον όρο ότι, σε περίπτωση καταδίκης, η καταδίκη έχει εκτιθεί ή εκτίεται ή δεν μπορεί να εκτιθεί πλέον σύμφωνα με το δίκαιο της χώρας της καταδίκης. Αυτός ο λόγος «προαιρετικής μη εκτελέσεως» είναι παρόμοιος με τον λόγο «υποχρεωτικής μη εκτέλεσης» που προβλέπεται στο άρθρο 3, σημείο 2, της αποφάσεως-πλαισίου, πλην του ότι το τελευταίο άρθρο αναφέρει απόφαση που δεν εκδόθηκε «από τρίτη χώρα» αλλά «από κράτος μέλος»
Σε αυτό το πλαίσιο, το πρωτοδικείο Άμστερνταμ (Κάτω Χώρες) αποφάσισε να ζητήσει από το Δικαστήριο την ερμηνεία του άρθρου 4, σημείο 5, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ. Ειδικότερα, το εθνικό αυτό δικαστήριο, καλούμενο να αποφανθεί επί της παραδόσεως του Χ, διερωτάται ποιο είναι το περιθώριο εκτιμήσεως που καταλείπεται στο ίδιο σε τέτοια περίπτωση, ως προς την έννοια «αυτές πράξεις» που περιλαμβάνεται στο άρθρο 4, στο μέτρο που οι ιρανικές δικαστικές αρχές δεν έχουν αποφανθεί ρητά για ορισμένες πράξεις που καταλογίζεται εις βάρος του Χ στην Γερμανία, καθώς επίσης και ως προς την εμβέλεια της προϋπόθεσης που τίθεται ότι, σε περίπτωση καταδίκης, αυτή να έχει εκτιθεί ή να μην μπορεί να εκτιθεί πλέον σύμφωνα με το δίκαιο της χώρας της καταδίκης.
Απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Με την απόφασή του αυτή, το Δικαστήριο έκρινε, καταρχάς, ότι αφής στιγμής ένα κράτος μέλος έχει επιλέξει να μεταφέρει στο εσωτερικό του δίκαιο το άρθρο 4, σημείο 5, της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, η δικαστική αρχή εκτελέσεως θα πρέπει να διαθέτει ένα πεδίο διακριτικής ευχέρειας προκειμένου να καθορίσει κατά πόσον δύναται να αρνηθεί την εκτέλεση ενός ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης βάσει του προβλεπομένου στην εν λόγω διάταξη λόγου αρνήσεως.
Επιπλέον, το Δικαστήριο κατέληξε ότι η έννοια των «αυτών πράξεων», η οποία προβλέπεται στο άρθρο 3, σημείο 2 και στο άρθρο 4, σημείο 5 της αποφάσεως-πλαισίου 2002/584/ΔΕΥ, θα πρέπει να αποτελεί αντικείμενο ομοιόμορφης ερμηνείας.
Τέλος, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η προϋπόθεση του άρθρου 4, σημείο 5, της απόφασης‑πλαισίου 2002/584’/ΔΕΥ σχετικά με την εκτέλεση της καταδικαστικής απόφασης πληρούται σε περίπτωση όπως αυτή της κύριας δίκης.
Γίνεται υπόμνηση ότι η διαδικασία εκδόσεως προδικαστικής αποφάσεως παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα να υποβάλουν στο Δικαστήριο, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά αυτή, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, ομοίως, άλλα εθνικά δικαστήρια ενώπιον των οποίων ανακύπτει παρόμοιο ζήτημα.
Το πλήρες κείμενο της απόφασης είναι διαθέσιμο στα γαλλικά στην ιστοσελίδα CURIA